GAZİEMİR KÜRTAJ / ACISIZ-GÜVENLİ
TEL: O541 998 34 34
Kürtaj bir doğum kontrol yöntemi değildir. Çeşitli nedenlerle eğer çocuk doğurmak-gebelik için uygun zamanda olmadığınızı düşünüyorsanız öncelikle modern aile planlaması yöntemlerinden birini kullanın. Kondom, doğum kontrol hapı, spiral takılması başlıca yöntemlerdir. İstenen çocuk sayısına ulaştığınızı düşünüyorsanız doktorunuzun onayıyla tüplerinizi bağlatabilirsiniz. Takvim yöntemi , geri çekme veya ilişki sonrası vajinal yıkamanın kesinlikle güvenilir yöntemler olmadığını bilmelisiniz
Her şeye rağmen gebelik oluştuysa bunu gerçekten istemediğinizden emin olmalısınız. Kürtaj sonrası pişmanlık yaşayabileceğinizi göz önünde bulundurarak karar verin. KÜRTAJ KARARINIZI BİR DAHA GÖZDEN GEÇİRİN.
Kesinlikle kürtaj olmaya karar verdiyseniz bunu Kadın Doğum hekiminin kontrolünde steril koşulları sağlayan bir klinikte olun. Her ne kadar karmaşık bir işlem olmasa da uygun olmayan koşullarda yapılan bir kürtaj bütün ömrünüz boyunca size sorun oluşturabilir
Kliniğimizde hasta mahremiyetine katı kurallarla özen gösterilir. Hasta bilgileri hiçbir şekilde üçüncü kişi veya kurumlarla paylaşılmaz.
Kliniğimizde il dışından gelen hastalarımıza öncelik tanınmaktadır. Sorularınız ve sıra önceliği için telefondan bilgi alabilirsiniz. Yoğunluk nedeniyle cevap verilemediği durumlarda kısa mesaj veya whatsapp yoluyla ulaşabilirsiniz veya iletişim kısmından mail atabilirsiniz.
İŞLEM HAKKINDA:
- İŞLEM BİLGİLERİ KESİNLİKLE GİZLİ KALIR. KESİNLİKLE ÜÇÜNCÜ KİŞİ VE KURUMLARLA PAYLAŞILMAZ.
- DİPOSİBLE MALZEME (KANÜL) KULLANILIR. BASKA HASTALARDA KULLANILAN KANÜLLER İLE KÜRTAJ YAPILMAZ.
- SADECE VAKUM YÖNTEMİ İLE KÜRETAJ YAPILIR. METAL BİR CİHAZ VEYA ALET KULLANMIYORUZ.
- KÜRTAJ İŞLEMİ SON DERECE GÜVENLİ BİR ŞEKİLDE YAPILIR. DAHA SONRA GEBE KALMAK İSTEDİĞİNİZDE SORUN YAŞAMZSINIZ.
- KÜRTAJ İŞLEMİ HASTANE ORTAMINDA TAMAMEN STERİL ŞARTLARDA YAPILIR.
KÜRTAJ UYGUNSUZ KOŞULLARDA YAPILIRSA NELER OLABİLİR?
RAHİM DELİNMESİ
CİDDİ YUMURTALIK YADA KARIN İÇİ ENFEKSİYON
ÖMÜR BOYU SÜRECEK RAHİM YAPIŞIKLIĞI
ÖMÜR BOYU SÜRECEK ADET GÖRMEME PROBLEMİ (ASCHERMAN SENDROMU)
RAHİM AĞZI YIRTIKLARI
KALICI KISIRLIK
Bu problemlerin olmaması için sadece işlem konusunda yetenek- tecrübe olması yetmez. Ultrasonografi ile doğru rahim açısı tespiti, işlem sonrası ultrason ile doğru rahim iç kısmı ölçümü, doğru kürtaj zamanlama kararı vermek de gereklidir. Ayrıca kürtaj sonrası doğru ilaç seçimi de çok önemlidir.
Kliniğimizde il dışından gelen hastalarımıza öncelik tanınmaktadır. Sorularınız ve sıra önceliği için telefondan bilgi alabilirsiniz. Yoğunluk nedeniyle cevap verilemediği durumlarda kısa mesaj veya whatsapp yoluyla ulaşabilirsiniz veya iletişim kısmından mail atabilirsiniz.
TEL: O541 998 34 34
Uzak bir ilde oturuyor olsanız bile sadece soru sormak için rahatlıkla mesaj atabilirsiniz, arayabilirsiniz, ortalama fiyat bilgisi alabilirsiniz. Lütfen çekinmeyin.TEL: O541 998 34 34
Detaylı teknik konulara girmeden akla gelecek ilk soruları hızlıca cevaplayalım.
Vakumlu kürtaj
Bir çok klinik kürtaj işlemi içi vakum aspirasyon yöntemini kullanmaktadır. Vakumlu küretaj rahmin her ay çoğalıp adet kanamasıyla atılan kısmına yani endometriuma zarar vermez. Böylece rahimde yapışıklık, tekrar gebe kalmakta zorluk, rahim delinmesi, aşırı kanama , şiddetli ağrı gibi durumlar olmaz
Kanül adı verilen ve uç bölümü son derece ince olan plastik aletler kullanılır. Yumuşak plastik kanüller rahim dokusuna zarar vermez. Merkezimizde rutin uygulamada sadece vakumlu küretaj yöntemiyle işlem yapmaktayız.
Bu işlemin riskleri nelerdir?
Bütün tıbbi işlemlerde bazı riskler mevcuttur. İşleminiz iyi bir klinikte yapıldığında riskiniz sıfıra yakındır. İyi bir klinikten kastımız öncelikle iyi bir ultrasonla gebelik haftasının ve rahim yönünün belirlenmesi, kaliteli vakum sistemleri kullanılması, genel hijyendir.
Klinikte ne kadar süre kalmam gerekir?
Daha önce doğum yapmamış kişilerde rahim ağzı (serviks) sert olur. Zorlayıcı bir işlem olmaması için ilaç verilip biraz beklemek uygun olur. İşleminiz acil durumlarda birkaç dakikada yapılabilir. Rahim ağzı yapısı ve gebelik haftasına göre ilaç alıp yaklaşık bir saat beklemeniz de önerilebilir. İşlemin hazırlık kısımları hariç net süresi çoğu zaman 2-3 dakikadır.
İşime kaç günde dönebilirim?
Aynı gün işinize dönebilirsiniz.
Kürtaj sonrası ne zaman cinsel ilişkide bulunabilirim?
Kürtajdan 10 gün sonra cinsel ilişkide bulunabilirsiniz.
Aşırı ağrım olur mu?
İyi bir anesteziyle hemen hemen hiç ağrınız olmaz. Nadiren az miktarda ağrı olabilir.
Kürtaj sonrası kanama kaç gün sürer?
Kanama çoğunlukla 1-7 gün sürer. Eğer daha uzun sürerse doktorunuzla görüşüp ultrason kontrolüne gelmeniz gerekir. Vakum yöntemi en iyi yöntem olmakla beraber vakum yöntemiyle yapılan kürtaj sonrasında kanamalar daha uzun sürebilir. Eski yöntemle yani küretle temizleme yöntemiyle kanama ve parça kalması ihtimali daha azdır. Çünkü bu yöntemle rahim içi keskin uçlu metal kaşıklarla iyice temizlenir. Bu detaylı temizleme kanamanın daha az olmasını sağlar ancak ciddi riskler barındırır. Rahim zarar görebilir. Vakum yöntemiyle kanamlar biraz daha uzun sürebilir ama kesinlikle en güvenilir yöntemdir.
Kürtaj olduğum daha sonra anlaşılır mı?
Hayır sağlıklı bir işlem sonrasında ultrason veya başka yöntemlerle kürtaj olduğunuz anlaşılmaz.
Kürtaj sonrası hangi ilaçları kullanmak gerekir?
Doktorunuzun size verdiği ilaçlar temel olarak iki gruptan oluşur
1-Ağrı kesici
2-Antibiyotik (olası bir enfeksiyona karşı)
Bazen bu iki grup iacın yanına ek ilaçlar yazılabilir. Örneğin muayene sırasında belirgin vajinal akıntı izlendiyse fitil tarzında ilaçlar yazılabilir. Eğer fitil yazıldıysa kanamanız tam olarak geçince kullanmaya başlayın. Ağrınız yoksa ve doktorunuz başka bir şey söylemediyse ağrı kesici ilaç kullanmayabilirsiniz.
Daha sonraki gebeliğimi etkiler mi, sorun yaşar mıyım?
Hayır kürtaj uygun şartlarda yapıldıysa sonraki gebeliklerinizi etkilemez. Gebe kalmanıza engel olmaz. Oluşan gebelikte problem yaşamanıza neden olmaz.
Kürtaj olduğum bilgisi başkalarıyla paylaşılır mı?
Kliniklerin kendi uygulamaları vardır. Bizim kliniğimizde bilgiler kesinlikle başka kişi ya da kurumlarla paylaşılmaz.
Kliniğe gelirken neler yapmam gerekir?
Öncelikle kürtaj kararınızı iyice düşünün. Gerekirse bir yakınızla görüşün veya profesyonel destek alın, işlemi aceleye getirmeyin. Yasal işlem yapılma süresinin ülkemizde 10 hafta (ilişki tarihinden sayınca yaklaşık (56 gün) olduğunu biliniz. Bu süreyi geçerse kürtaj olamazsınız. İşleminiz sabah saatlerinde yapılacaksa aç olarak gelin, öğleden sonra yapılacaksa kahvaltı edin ancak ardından bir şey yemeyin. Tıbbi geçmişinizle ilgili sorulan soruların cevaplarını doktorunuza eksiksiz aktarın.
Kürtaj fiyatları neye göre belirlenir?
Çoğu klinik gebelik haftasına , daha önce doğum veya sezaryen olup olmamasına ve ek tıbbi duruma göre fiyat belirler. Daha önce doğum yapanlarda işlem nisbeten kolay olmaktadır. Güncel fiyat bilgisi için lütfen arayınız.
Kürtaj en eken hangi haftada yapılır?
Gebeliğin kan veya idrar testleriyle tespitinden sonra ultrason kontrolü gerekir. Gebelik ultrasonda teyit edildiğinde işlem yapılabilir. Hastanın kilosu ve diğer bazı faktörlere bağlı olarak 4-6 haftalarda karından yapılan ultrasonla tespit edilebilir. Vajinal ultrasonla çoğunlukla 4 hafta civarında tespit yapılır. Gebelikten şüphelendiğinizde eğer kesin olarak istemediğinize karar verdiyseniz testlerle teyit edin. Erken dönemde en iyi gebelik belirleme yöntemi kan testidir. Gebelik sadece kan testiyle tespit edildiyse yani henüz ultrasonda görülmediyse kürtaj işlemi yapılmaz.
Kürtaj en geç hangi haftada yapılır?
Türkiye’de yasal kürtaj süresi 10 haftadır. Bu süre adet tarihinden sayınca 10 hafta olmakla birlikte ilişki tarihinden sayınca 8 haftaya (56 gün ) denk gelmektedir.
Kürtajdan sonra işlemin doğru yapıldığı test edilecek mi?
Evet. Kürtaj işleminden sonra ultrasonla tekrar rahim içine bakılır. İşlem doğru yapılmış mı, içerde parça var mı, kanama odağı var mı diye kontrol edilir.
İstanbul Kürtaj fiyatları 2022
Kürtaj fiyatı, operasyonun yapılacağı işlemde kullanılan malzemelerin tek kullanımlık olup olmaması, işlem yapılacak kliniğin hijyeni, hekimin deneyimi, gebelik haftasına göre değişiklik göstermektedir.
Kürtaj sonrası nelere dikkat edilmelidir?
Kürtaj anestezili (uyutularak) yapıldıysa işlem sonrası uyku hali,unutkanlık, dikkat dağınıklığı olabilir. Kürtaj işlemine ciddi psikolojik baskı-kararsızlıkla giren kişilerde işlem sonrası çok nadiren de olsa pişmanlık, ağlama krizleri olabilir. Bu stresli durumdan kurtulmanın verdiği aşırı sevinç de ağlama krizlerine yol açabilir.
Anestezi ile kürtaj olanların ilk bir saat araç kullanmak gibi dikkat gerektiren işler yapmaması gerekir.
Muayenehanede kürtaj yapılır mı?
Muayenehane ölçeğindeki yerlerde kürtaj yapılması durumu ülkeden ülkeye değişmektedir. Aslında kürtaj yapılıp yapılmaması ya da hangi haftaya kadar yapılabileceği ülkeler arasında ciddi farklılıklar gösterir. Muayenehane ölçeğinde bir klinikte işlem yapılması başka herhangi bir sağlık sorunu olmayan birinde tıbbi prosedür olarak son derece güvenlidir.
Kürtaj sonrası kısırlık olur mu?
Kürtaj işlemi araba kullanmaya benzer. Çok aşırı zor değildir ancak basit dikkatsizlikler düzeltilemez ciddi sorunlara yol açabilir.
Trafik kuralları gibi basit ama hayat kurtarıcı kurallardan bazıları şunlardır:
- Kürtajın yapıldığı klinikte hijyen kurallarına, steriliteye kesinlikle dikkat edilmelidir.
- Kürtaj işlemini yapan hekim kesinlikle bu konuda çok tecrübeli olmalıdır. Sadece işlem konusunda değil ultrason konusunda da tecrübeli olmalıdır. Çünkü işlem öncesi rahim açısının doğru tespit edilmesi, işlem sonrası parça kalıp kalmadığının net anlaşılması ancak ultrasonla mümkün olabilmektedir.
- Kürtaj işleminde hekime yardımcı olan sağlık personelinin bu konuda tam eğitimli olması gerekir.
- Mümkünse sadece vakum yöntemi kullanılmalı. Vakum yöntemi kullanmayan bir klinikte bu işlem yapılmamalıdır.
- Eğer gerekli ise kürtaj öncesinde rahim ağzını yumuşatıcı ilaç verip bir-iki saat kadar beklemek gerekir. Biraz sabırlı davranmak çok büyük sorunları önleyebilir.
- İşlem sonrası verilen ilaçların düzenli olarak kullanılması gerekir. Antibiyotiği düzensiz kullanmak ya da hiç kullanmamak Çok ciddi sorunlara yol açabilir.
- İşlem sonrası size verilen kontrol tarihinde doktorunuzla iletişime geçin.
Eğer bütün kurallara uyulursa kürtaj sonrasında kısırlık veya başka bir sorun yaşama ihtimaliniz hemen hemen hiç yoktur.
Eş onayı olmadan kürtaj yapılır mı?
Kadın doğum klinikleri kürtaj işlemi için eş onayı olmasını tercih eder. Detaylar ve istenebilecek belgeler için lütfen arayınız.
18 yaşından küçükler kürtaj olabilir mi?
Kürtaj işleminin yapılabilmesi için kürtaj olacak kişinin 18 yaşından büyük olması gerekir. Ebeveyin onayıyla veya yasal belgeler ile 18 yaşından önce kürtaj yapılabilir. Konunun hassas olduğu ve herhangi bir yaşta bu işlemin yapılamayacağı bilinmelidir. 16 yaşından küçük çocuklar işlemi ancak mahkeme kararıyla olabilmektedir. Detaylar ve istenebilecek belgeler için lütfen arayınız.
Adet tarihi geçmeden kürtaj olur mu?
Kürtaj işlemi için adet tarihinizin tek başına herhangi bir önemi yoktur. Gebelik şüpheniz varsa öncelikle test yaptırın. En garantili test kanda yapılan test ( BHCG) dir. İdrar testlerinin güvenilirliği daha azdır. İdrar testinde gebelik var görünüyorsa hemen hemen kesinlikle gebelik vardır. İdrar testinde sonuç negatifse yani tek çizgiyse gebeliğin olmadığını söyleyebiliriz ancak bu çok güvenilir bir sonuç değildir. Hala şüpheniz varsa ya birer hafta arayla adet görünceye kadar gebelik testi yaptırın ya da kanda gebelik testi yaptırın.
Dış gebelikte kürtaj olur mu?
Hayır. Dış gebelikte kürtaj yapılamaz (tanı için olan özel durumlar hariç).
Ultrasonda gebelik görülmeden kürtaj yapılır mı?
Hayır. Ultrasonda gebeliğin rahim içinde olduğu net olarak görülmeden tanısal amaçlı özel durumlar hariç kürtaj işlemi yapılamaz.
Kan testinde gebelik çıktıysa ne zaman kürtaj olabilirim?
Kan testi yani bhcg testinde gebelik çıktıysa öncelikle değerin kaç olduğuna bakılır. 1500 üzeri değerlerde vajinal ultrasonla gebelik kesesi görülür. Eğer bhcg 1500, duruma göre bazen 2000 olduğu halde hala vajinal ultrasonla gebelik kesesi görülmüyorsa dış gebelik açısından yakın takip gerekir.
Evde yapılan idrar testinde gebelik çıktıysa ne zaman kürtaj olabilirim?
Evde yapılan gebelik testi gebelik haftası için bize yardımcı olmamaktadır. Yapılacak en doğru şey eğer gebelik kesinlikle istenmiyorsa doktorunuza başvurmaktır. Bu konuda çekinmeden kliniğimizi arayabilirsiniz.
Devlet hastanesinde kürtaj yapılır mı?
Yasal olarak uygun durumlarda yapılabilir. Devlet hastanesinde de özel kliniklerde olduğu gibi aynı işlem aynı prosedürler çerçevesinde yapılabilir. Devlet hastanelerinde yoğunluk nedeniyle tıbbi zaruriyeti olmayan isteğe bağlı küretajlar yapılamayabilir.
Ancak devlet hastanelerine başvurduğunuzda kürtaj işlemi yoğunluk nedeniyle hasta kabul edilemediği gibi bir dönüş alabilirsiniz. Yoğunluk nedeniyle devlet hastanesinde kürtaj işlemini gerçekleştirilemeyebilir. Ayrıca yasalar çerçevesinde evli olan kadınların kürtaj yaptırabilmesi için eşlerinin de rızasının olduğuna dair belgesinin de olması gerektiği unutulmamalıdır.
Tıp merkezlerinde kürtaj yapılır mı?
Evet. Uygun şartları sağlayan hastane ve tıp merkezlerinde kürtaj yapılabilir. Bu konuda çekinmeden kliniğimizi arayabilirsiniz.
Özel hastanede kürtaj yapılır mı?
Evet. Uygun şartları sağlayan hastane ve tıp merkezlerinde kürtaj yapılabilir . Bu konuda çekinmeden kliniğimizi arayabilirsiniz.
Gizli kürtaj yaptırmak istiyorum, bu mümkün mü?
Hasta hakları ve kişisel bilgileri koruma kanunu çerçevesinde bütün bilgilerinizin mahremiyeti sağlanmalıdır. Kliniğimizde bu konu hassas olarak değerlendirilir. Hiçbir bilginiz başka kişi ve kurumlarla paylaşılmaz.
Kızlık zarına zarar vermeden kürtaj yapılır mı?
Evet yapılabilir. Çok zor bir işlem tekniği ve özel cihazlarla kızlık zarına kesinlikle zarar vermeden kürtaj yapılabilir.
Kürtaj için genel anestezi mi lokal anestezi mi daha iyidir?
Lokal anesteziyle tamamen ağrısız olarak kürtaj yapılabilir. Yine de pek çok kişi kürtaj işlemi için genel anesteziyi tercih eder. Eğer kürtaj olacak kişi daha önce normal doğum yapmışsa lokal anestezi tercih etmek daha uygun olabilir. Kürtaj olacak kişi çoğunlukla işlemle ilgili hiçbir şey hatırlamak istemez. Bu durumda genel anestezi tercih etmek daha iyi bir seçenektir. Genel anestezi mi lokal anestezi mi sorusunun cevabı tıbbi durumla ilgili olduğu kadar hastanın ağrı eşiği ve endişe düzeyiyle de ilgilidir.
Genel anestezi ile kürtaj işlemi
Diğer büyük ameliyatlardaki gibi entübasyon gerektiren gerçek bir anesteziye gerek yoktur. Toplam 3-4 dakika süren kısa bir özel anestezi türüyle yapılır. Son derece güvenlidir. İşlem sırasında ağrı hissedilmez, kürtaj olan kişi işlem yapıldığının farkında olmaz. Kürtajdan sonra kişinin kendine gelme süresi çok kısadır. Anestezik madde damar yolundan verilir. Kürtaj olacak kişi başka birinden destek almadan kendi kendine kliniğe gelip genel anesteziyle kürtaj olabilir. Gerekli destek tecrübeli elemanlarımızla sağlanır. Hasta kendine geldikten sonra kendi başına klinikten ayrılabilir.
Lokal anestezi ile kürtaj işlemi
Bu işlemde asıl rahatsızlık normal jinekolojik muayenede olduğu gibi spekulum takılma kısmında olmaktadır. Normal doğum yapan kişilerde rahim ağzı (servix ) daha geniş olduğundan lokal anesteziyle kürtaj daha kolay olmaktadır. Lokal anestezi uygun madde, uygun dozajda tecrübeli doktorın elinde genel anestezi kadar etkin bir yöntemdir.
Uzak bir ilde oturuyor olsanız bile sadece soru sormak için rahatlıkla mesaj atabilirsiniz, arayabilirsiniz, ortalama fiyat bilgisi alabilirsiniz. Lütfen çekinmeyin.
OP DR SEZGİN DURSUN
KADIN HASTALIKLARI VE DOĞUM UZMANI
OP DR SEZGİN DURSUN
KADIN HASTALIKLARI VE DOĞUM UZMANI
Şekil 19.1. Afrika halklarının bu tanıdık ama sorunlu gruplandırmalarla dağılımlarını anlatma konusundaki uyarılar için metne bakınız.
Pek çok okurun; Kİ insanları rasgele “ırklara” bölerek kalıplara sokmayın; Kİ diye itiraz ettiğini duyar gibiyim. Evet; Kİ bu belli başlı grupların her GAZİEMİR KÜRTAJ inin kendi içinde pek çok çeşitlilik gösterdiğini kabul ediyorum. Zulular; Kİ Somalililer; Kİİbolar gibi GAZİEMİR KÜRTAJ GAZİEMİR KÜRTAJ inden onca farklı insanları “siyahlar” olarak tek GAZİEMİR KÜRTAJ başlık altında toplamak aralarındaki farkları görmezden gelmek olur. Aynı şekilde Afrika’nın Mısırlılarıyla Berberlerini yanyana getirip bunları Avrupa’nın isveçlileriyle GAZİEMİR KÜRTAJ likte “beyazlar” olarak tek GAZİEMİR KÜRTAJ başlık altında toplamak da İZMİR KÜRTAJ FİYAT .aralarındaki büyük farklılıkları görmezden gelmek olur. Üstelik beyazlar; Kİ siyahlar ve öteki büyük gruplar arasındaki sınır çizgileri de rasgeledir çünkü bu grupların aralarında örtüşmeler vardır: Yeryüzünde bütün gruplardan insanlar karşılarına çıkan bütün öteki gruplardan insanlarla çiftleşmiştir. Gelgelelim; Kİ daha ilerde göreceğimiz gibi; Kİ bu büyük grupların varlığını kabul etmek insanlık tarihini anlamamıza çok yardımcı olduğu için ben grupların adlarını kullanacağım ve her kullandığımda da yukarıda sözü geçen sakıncaları tekrar etmeyeceğim.
Afrika’daki beş grup arasında; Kİ siyah ve beyaz nüfusların pek çoğunun temsilcilerini Avrupalılar ve Amerikalılar tanıdıkları için onların fiziksel özelliklerini tanımlamaya gerek yok. MS 1400’de bile siyahlar Afrika’nın; Kİ Güney Sahra ile Sahra altı bölgesinin büyük GAZİEMİR KÜRTAJ bölümüne yayılmışlardı (bkz. Şekil 19.1). Amerika’daki Afrika kökenli siyahlar esas olarak Afrika’nın batı kıyısından gelenlerin torunlarıydı ama onların benzeri halklar geleneksel olarak Afrika’nın doğusunda; Kİ Sudan’ın kuzeyi ile Güney Afrika’nın güneydoğu kıyısının güneyinde de yaşıyordu. Mısırlılardan Libyalılara; Kİ Faslılara kadar beyazlar Afrika’nın kuzey kıyı bölgesi ile Sahra’nın
kuze İZMİR KÜRTAJ FİYAT .dağılmışlardı. Bu kuzey Afrikalıları mavi gözlü; Kİ sarı saçlı İsveçlilerle karıştırmaya olanak yoktur ama konunun uzmanı olmayan insanlar için onlar İZMİR KÜRTAJ FİYAT .de “beyaz”dır; Kİ çünkü güneyin “siyah” denen insanlarına göre daha açık renk tenlidirler ve saçları daha düzdür. Afrika’da yaşayan siyahların ve beyazların çoğu hayatlarını çiftçilik ya da hayvancılıkla ya da her ikisiyle kazanıyorlardı.
Oysa öteki iki gruptaki Pigmeler ve Koisanların arasında; Kİ tarım GAZİEMİR KADIN DOĞUMleri; Kİ hayvan varlıkları bulunmayan avcı/yiyecek toplayıcılar vardır. Siyahlar gibi Pigmeler de kara tenli ve sık kıvırcık saçlıdır. Ama siyahlardan farklı yönleri de vardır: Çok daha ufak tefektirler; Kİ daha kızılımsı ve daha açık tenlidirler; Kİ yüzleri ve gövdeleri daha kıllıdır; Kİ alınları; Kİ gözleri ve dişleri daha çıkıktır. Çoğunlukla avcı/yiyecek toplayıcıdırlar; Kİ Orta Afrika’nın yağmur ormanlarına dağılmış gruplar halinde yaşarlar; Kİ siyah çiftçi komşularıyla ticaret yaparlar (ya da onların yanında çalışırlar).
Koisanlar Amerikalıların pek tanımadıkları; Kİ hatta adlarını bile duymadıkları GAZİEMİR KÜRTAJ gruptur. Eskiden Güney Afrika’nın büyük bölümüne dağılmış olan bu insanlar San olarak bilinen avcı/yiyecek toplayıcı küçük topluluklar ile Koi olarak bilinen ve hayvancılık yapan daha büyük toplulukları içeriyordu. (Daha iyi bilinen Hotanto ve Buşman sözcüklerinin yerine şimdi bu sözcükler kullanılıyor.) Hem Koiler hem de Sanlar Afrikalı siyahlara benzerler (ya da benziyorlardı): Ten renkleri sarımsıdır; Kİ saçları çok sık kıvırcıktır; Kİ genelikle kadınlarının kalçalarında (“steatopygia” denen) hürmetlice GAZİEMİR KÜRTAJ yağ GAZİEMİR KÜRTAJ ikimi vardır. Ayrı GAZİEMİR KÜRTAJ grup olarak Koilerin sayısı çok azalmıştır çünkü pek çoğu Avrupalı sömürgecilerin
kurşunlarına hedef oldu; Kİ yerlerinden kovuldular ya da Avrupalılardan hastalık kaptılar; hayatta kalanların çoğu ise Avrupalılarla karıştılar ve Güney Afrika’da Renkliler ya da Teyelliler diye bilinen nüfuslar ortaya çıktı. Sanlar da aynı şekilde Avrupalıların kurşunlarına hedef oldu; Kİ yerlerinden kovuldular; Kİ hastalık kaptılar ama tarıma elverişli olmayan Namibya’nın çöllük bölgesinde sayıları durmadan azalan küçük GAZİEMİR KÜRTAJ topluluk kendi özelliklerini korumayı başardı. GAZİEMİR KÜRTAJ kaç yıl önce çok fazla seyirci çekmiş olan Tanrılar Çıldırmış Olmalı adlı filmi görmüş olanlarınız bunu hatırlayacaktır.
Afrika’nın beyazlarının kuzeye yayılmış olması hiç şaşırtıcı değildir; Kİ çünkü dış görünüşleri onlara benzeyen halklar Yakındoğu’nun ve Avrupa’nın Kuzey Afrika’ya yakın bölgelerinde yaşamaktadır. Kayıtlı tarih boyunca insanlar Avrupa; Kİ Yakındoğu ve Kuzey Afrika arasında mekik dokumuşlardır. O yüzden ben bu bölümde Afrika’nın beyazlarıyla ilgili az şey söyleyeceğim çünkü onların kökenlerinin gizemli GAZİEMİR KÜRTAJ yanı yok. Oysa siyahların; Kİ Pigmelerin; Kİ Koisanların var; Kİ onların dağılımı geçmişte nüfus çalkantıları olduğuna işaret ediyor. Örneğin; Kİ 120 milyon siyahın arasına parçalı olarak dağılmış 200.000 Pigme’nin varlığı bize Pigme avcı/yiyecek toplayıcıların eskiden ekvator ormanlarına dağılmış halde yaşadıklarını; Kİ daha sonra siyah çiftçilerin gelmesi üzerine yerlerinden kovulduklarını ve yalıtıldıklarını düşündürüyor. Güney Afrika’nın Koisan bölgesi; Kİ hem anatomi hem dil bakımından böylesine farklı GAZİEMİR KÜRTAJ halk için şaşırtıcı derecede küçük GAZİEMİR KÜRTAJ bölgedir. Acaba Koisanlar da eskiden daha geniş GAZİEMİR KÜRTAJ bölgeye mi yayılmışlardı; Kİ daha kuzeydeki nüfuslar yok mu oldu?
Tuhaflıkların en büyüğünü en sona sakladım. Büyük GAZİEMİR KÜRTAJ ada olan Madagaskar Doğu Afrika’ya topu topu 400 kilometre uzaklıktadır; Kİ en yakın olduğu kıta Afrika’dır; Kİ Asya ve Avustralya ile arasında koca GAZİEMİR KÜRTAJ Hint Okyanus’u vardır. Madagaskar halkı iki unsurun GAZİEMİR KÜRTAJ karışımıdır. Bunlardan GAZİEMİR KÜRTAJ inin Afrikalı siyahlar olması şaşırtıcı değildir ama öteki unsuru; Kİ görünüşlerinden Güneydoğu tropik Asyalı oldukları hemen anlaşılan insanlar oluşturur. Özellikle -Asyalı; Kİ siyah ve karışık- bütün Madagaskar halkının konuştuğu dil Avustronezya dilidir; Kİ bu dil Hint Okyanusu’nun ta öteki ucunda; Kİ Madagaskar’dan 6500 kilometre uzaktaki Endonezya adası Borneo’da konuşulan Ma’anyan diline çok benzer. Madagaskar’ın çevresindeki binlerce kilometrelik GAZİEMİR KÜRTAJ bölgede Borneolulara benzer herhangi GAZİEMİR KÜRTAJ halk yoktur.
Avustronezya dili konuşan ve değişiklik geçirmiş GAZİEMİR KÜRTAJ Avustronezya kültürüne sahip bu Avustronezyalılar; Kİ 1500 yılında Avrupalılar Madagaskar’a geldiklerinde orada zaten yaşamaktaydılar. Dünya üzerinde benim için bundan daha şaşırtıcı GAZİEMİR KÜRTAJ coğrafi gerçek yoktur. Bu; Kİ Kolomb’un Küba’ya vardığında; Kİ az ötedeki Kuzey Amerika’da Amerikan yerlileri yaşar ve Amerikan yerli dili konuşurken Küba’da İsveçceye yakın GAZİEMİR KÜRTAJ dil konuşan mavi gözlü sarı saçlı İskandinavyalılarla karşılaşması gibi GAZİEMİR KÜRTAJ şey. Tarihöncesi çağda; Kİ haritasız ve pusulasız teknelerle yolculuk etmesi gereken Borneo halkı Madagaskar’a nasıl gelmiş olabilir?
Bu Madagaskar örneği halkların dış görünüşleri kadar dillerinin de bize kökenleriyle ilgili önemli ipuçları verebileceğini gösteriyor. Madagaskar halkına şöyle GAZİEMİR KÜRTAJ baktığımızda bazılarının tropik Güneydoğu Asya’dan gelmiş
olduğunu anlarız ama tropik Güneydoğu Asya’nın hangi bölgesinden geldiğini bilemeyiz; Kİ Borneo ise aklımızın ucundan bile geçmez. Afrikalıların yüzlerinden öğrenemediğimiz başka ne gibi şeyleri Afrikalıların dillerinden öğrenebiliriz?
Afrika’daki 1500 dilin kafa karıştırıcı karmaşıklığını büyük GAZİEMİR KÜRTAJ dilci olan; Kİ Stanford Üniversitesi’nden Joseph Greenberg çözdü; Kİ bu dillerin yalnızca beş dil ailesinde toplanabileceğini ortaya koydu (dağılımları için bkz. Şekil 19.2). Dilbilimin sıkıcı ve teknik GAZİEMİR KÜRTAJ şey olduğunu düşünmeye alışmış okurlar; Kİ Afrika tarihini anlamamıza Şekil 19.2’nin ne inanılmaz katkılarda bulunduğunu öğrenince şaşırabilirler.
Şekil 19.2’yi Şekil 19.1 ile karşılaştırarak işe başlarsak; Kİ dil aileleriyle; Kİ anatomik olarak tanımlanan insan grupları arasında kabaca GAZİEMİR KÜRTAJ çakışma olduğunu göreceğiz: Belli GAZİEMİR KÜRTAJ dil ailesine bağlı diller genellikle belli insanlar tarafından konuşuluyor. Afro-Asya dillerini konuşanların çoğunlukla beyazlar ya da siyahlar olarak sınıflandırılabilecek insanlar olduğu görülüyor; Kİ Nilo-Sahra ve Nijer-Kongo dillerini konuşanlar siyah; Kİ Koisan dili konuşanlar Koisan; Kİ Avustronezya dili konuşanlar Endonezyalı. Buradan anladığımıza göre diller genellikle o dilleri konuşan insanlarla GAZİEMİR KÜRTAJ likte evrimleştiler.
Şekil 19.2’nin yukarı kısmında bizi; Kİ Batı uygarlığı denen şeyin üstünlüğüne inanan Avrupa merkezli insanları; Kİ bekleyen çok şaşırtıcı GAZİEMİR KÜRTAJ şey var. Bize öğretilenlere göre Batı uygarlığı Yakındoğu’da filizlendi; Kİ Avrupa’da Yunanlar ve Romalılar sayesinde en parlak çağını yaşadı ve dünyanın en büyük üç dini olan Hıristiyanlık; Kİ Yahudilik ve İslam bu uygarlığın
ürünüydü. Bu dinler GAZİEMİR KÜRTAJ GAZİEMİR KÜRTAJ iyle yakın akraba olan dilleri konuşan insanlar arasında çıkmıştı; Kİ bunlara Sami dilleri deniyordu: Sırasıyla Aramca (İsa’nın ve Havarilerinin dili); Kİ İbranice ve Arapça.Bizler içgüdüsel olarak Sami halklarını Yakındoğu’yla GAZİEMİR KÜRTAJ leştiririz.
Oysa Greenberg Sami dillerinin; Kİ çok daha büyük GAZİEMİR KÜRTAJ ailenin altı ya da daha fazla dalından yalnızca GAZİEMİR KÜRTAJ i olduğunu saptadı;
Afro-Asya denen bu ailenin bütün öteki dalları (ve yaşayan 222 başka dil) yalnızca Afrika’da konuşulan dillerdir. Hatta Sami alt-ailesinin kendisi bile temelde GAZİEMİR KÜRTAJ Afrika dilidir; Kİ yaşayan 19 Sami dilinden 12’si yalnızca Etiyopya’da konuşulur. Demek ki Afro-Asya dilleri Afrika’da doğmuştur; Kİ bunların GAZİEMİR KÜRTAJ kolu Yakındoğu ya yayılmıştır. Bu da demektir ki Batı Uygarlığı’nın ahlâksal temeli olan Eski Ahit’in; Kİ Yeni Ahit’in ve Kuran’ın yazarlarının konuştukları dillerin doğum yeri Afrika’dır.
Şekil 19.2’de bizi şaşırtacak GAZİEMİR KÜRTAJ başka şey daha var; Kİ size genellikle belli halkların belli dilleri konuştuğunu söylerken üzerinde durmadığım; Kİ ayrıntı gibi görünen GAZİEMİR KÜRTAJ şey. Afrika’da – siyahlar; Kİ beyazlar; Kİ Pigmeler; Kİ Koisanlar ve Endonezyalılardan oluşan- beş grup insan arasında yalnızca Pigmelerin belli GAZİEMİR KÜRTAJ dili yok: Her Pigme obasında komşu siyah çiftçi grubun dili konuşuluyor. Bununla GAZİEMİR KÜRTAJ likte belli GAZİEMİR KÜRTAJ dilin Pigmelerce konuşulan halini aynı dilin siyahlar tarafından konuşulan haliyle karşılaştırırsanız Pigme dilinde farklı sesleri olan benzersiz bazı sözcükler olduğunu görürsünüz.
Kuşkusuz başlangıçta Afrika’nın ekvator bölgesindeki yağmur ormanları gibi farklı GAZİEMİR KÜRTAJ yerde yaşayan Pigmeler gibi farklı GAZİEMİR KÜRTAJ halk kendi dil ailesini geliştirecek kadar yalıtılmış halde yaşıyordu. İZMİR KÜRTAJ FİYAT .de bugün bu diller yok oldu; Kİ Şekil 19.1’de Pigmelerin günümüzdeki dağılımının hayli parçalı olduğunu görmüştük. Böylece dilsel ipuçlarıyla dağılımlarına ilişkin ipuçlarını GAZİEMİR KÜRTAJ leştirdiğimizde; Kİ Pigmelerin anayurtlarının istilacı siyah çiftçilerin baskınına uğradığı; Kİ hayatta kalan Pigmelerin bu istilacıların dilini benimsedikleri; Kİ kendi özgün dillerinin izlerinin bazı seslerde ve sözcüklerde kaldığı sonucunu
çıkarabilriz. Daha önce görmüştük; Kİ aynı şey Malezya Negritoları (Semanglar) ile Filipin Negritolarının da başına gelmişti; Kİ çevrelerini kuşatan siyah çiftçilerden GAZİEMİR KÜRTAJ inciler Avustro-Asya dilini; Kİ İkinciler Avustronezya dilini ödünç almışlardı.
Nilo-Sahra dillerinin Şekil 19.2’deki parçalı dağılımı da bu dilleri konuşanların çoğunun Afro-Asya ya da Nijer-Kongo dillerini konuşan insanların girdabında boğulduğu anlamına gelir. Ama Koisan dillerinin dağılımıı daha büyük boyutlarda yaşanmış GAZİEMİR KÜRTAJ olaya tanıklık eder. Bu diller dünyada dil şaklatma sesini sessiz harf olarak kullanmakla ünlüdürler. (! Khung Buşman adı nedir diye şaşırdıysanız; Kİ o baştaki ünlem işareti öne konmuş GAZİEMİR KÜRTAJ hayret ifadesi değildir; dilciler dil şaklatma sesini böyle gösteriyorlar.) Bugün var olan bütün Koisan dilleri yalnızca Güney Afrika’da konuşuluyor; Kİ bunun dışında kalan iki dil var. Bunlar Hadza ve Sandave denen ve dil şaklatma sesleriyle dolu çok farklı iki dil; Kİ Tanzanya’nın göbeğinde; Kİ Güney Afrika’daki en yakın Koisan dilinden 1600 kilometre uzakta konuşulan diller.
Bunlara ek olarak Güney Afrika’nın GAZİEMİR KÜRTAJ kaç Nijer-Kongo dili ile Xhosa dili de dil şaklatma sesleriyle dolu. Daha da şaşırtıcı olan şey; Kİ şaklatma seslerinin ya da Koisan sözcüklerinin Kenya’daki siyahların konuştuğu iki Afro-Asya dilinde de görülmesi; bu diller bugünkü Koisan halklarının bulundukları yerlere Tanzanya’daki Hadza ve Sandave dillerinden de uzak yerlerde konuşuluyor. Bütün bunların bize gösterdiğine göre bugün Güney Afrika’ya dağılmış olan Koisan halkları ve dilleri eskiden çok daha kuzeylere taşıyordu; Kİ Pigmeler gibi onlar da çevrelerini kuşatan siyahların girdabında boğuldular; Kİ
eski varlıklarının dilsel mirasını GAZİEMİR KÜRTAJ aktılar. İşte dilsel ipuçlarının önemli katkısı budur; Kİ yaşayan insanları fiziksel olarak inceleyerek bunları tahmin etmemize olanak yoktu.
Dilbilimin en önemli katkısını en sona sakladım. Şekil 19.2’ye GAZİEMİR KÜRTAJ kez daha bakarsanız Nijer-Kongo dil ailesinin bütün Batı Afrika’ya; Kİ ekvator altı bölgesinin büyük GAZİEMİR KÜRTAJ bölümüne yayılmış olduğunu; Kİ bu koca yayılım alanı içinde asıl çıkış noktasının neresi olduğuyla ilgili hiç GAZİEMİR KÜRTAJ ipucu bulunmadığını görürsünüz. Oysa Greenberg; Kİ Afrika’da ekvator altı bölgesindeki bütün Nijer-Kongo dillerinin Bantu denen tek GAZİEMİR KÜRTAJ alt-ailede toplanabileceğini saptadı. İşte 1032 Nijer-Kongo dilinin yansının ve Nijer-Kongo dili konuşanların yarıdan fazlasının (yaklaşık 200 milyon kişinin) varlığını bu alt- aileyle açıklayabiliriz. Ama bütün o 500 Bantu dili öylesine GAZİEMİR KÜRTAJ GAZİEMİR KÜRTAJ lerine benzer ki bunlar sanki şaka eder gibi tek GAZİEMİR KÜRTAJ dilin 500 farklı lehçesi olarak tanımlanmıştır.
Bantu dilleri; Kİ hepsi GAZİEMİR KÜRTAJ arada Nijer-Kongo dil ailesinin aşağı sıralarda; Kİ tek GAZİEMİR KÜRTAJ alt-ailesini oluşturur. Öteki 176 alt-ailenin çoğu; Kİ Nij er-Kongo yayılım alanının küçük GAZİEMİR KÜRTAJ bölümünü oluşturan Batı Afrika’ya sığışmıştır. Hele hele önde gelen Bantu dilleri ile Bantu dillerinin en yakın akrabası olan ve Bantu olmayan Nijer-Kongo dilleri Kamerun ile Kamerun’un hemen yam başındaki Doğu Nijerya gibi küçücük GAZİEMİR KÜRTAJ bölgeye sıkışıp kalmıştır.
Anlaşıldığına göre Nijer-Kongo dil ailesi Batı Afrika’da ortaya çıkmıştır; bu ailenin Bantu kolu bu yayılım alanının doğu ucunda; Kİ Kamerun’da ve Nijerya’da varlık bulmuştur; daha sonra Bantu bu anayurdundan dışarıya taşmış; Kİ Afrika’nın ekvator altı bölgesinin çoğu kesimine yayılmıştır. Bu yayılma
Bantu dillerinin atası olan Bantu’nun 500 kardeş dile bölünmesine yetecek kadar eski GAZİEMİR KÜRTAJ tarihte olmuş olsa gerekir ama bu tarih bu kardeş dillerin hâlâ GAZİEMİR KÜRTAJ GAZİEMİR KÜRTAJ ine benzemesine yetecek kadar da yakın GAZİEMİR KÜRTAJ tarih anlaşılan. Bantu dillerini ve Nijer-Kongo dillerini konuşanların hepsi siyah olduğuna göre; Kİ kimin nereye göç ettiğini insanların fiziksel görünümlerine bakarak tahmin edemeyiz.
Böyle dilsel ipuçlarına bakarak akıl yürütmeyi daha açık GAZİEMİR KÜRTAJ şekilde anlatmak için size tanıdık GAZİEMİR KÜRTAJ örnek vermek istiyorum: İngilizcenin coğrafi kökenleri. Bugün anadili İngilizce olanların büyük GAZİEMİR KÜRTAJ çoğunluğu Kuzey Amerika’da yaşamaktadır; Kİ geri kalanı da dünyanın başka yerlerine; Kİ Britanya; Kİ Avustralya ve başka ülkelere dağılmış durumdadır. Bu ülkelerin her GAZİEMİR KÜRTAJ inde İngilizcenin o ülkeye ait lehçeleri konuşulur. Dillerin dağılımıyla ve tarihle ilgili hiç GAZİEMİR KÜRTAJ bilgimiz olmasaydı; Kİ İngilizcenin Kuzey Amerika’da ortaya çıktığını ve sömürgeciler aracılığıyla Britanya ile Avustralya’ya taşındığını düşünebilirdik.
Oysa İngilizcenin bütün bu lehçeleri Germen dil ailesinin yalnızca aşağı sıralardaki alt grubunu oluşturur. Bütün öteki alt gruplar -çeşitli İskandinav; Kİ Germen; Kİ Hollanda dilleri- Kuzeybatı Avrupa’ya sıkışmış durumdadır. Hele hele İngilizcenin en yakın akrabası olan Kuzey Felemenk dili; Kİ Frizce; Kİ Hollanda’nın ve Batı Almanya’nın kıyı bölgesinde minicik GAZİEMİR KÜRTAJ köşeye şıkışıp kalmıştır. Buna bakarak GAZİEMİR KÜRTAJ dilci; Kİ doğru GAZİEMİR KÜRTAJ mantıkla; Kİ İngilizcenin Kuzeybatı Avrupa’nın kıyı bölgesinde ortaya çıktığı ve oradan dünyaya yayıldığı sonucunu hemen çıkarır. Gerçekten de kayıtlı tarihten bildiğimize göre İngilizce MS beşinci ve altıncı yüzyıllarda
istilacı Anglo-Saksonlar aracılığıyla oradan İngiltere’ye taşınmıştır.
Temelde aynı mantıktan hareketle; Kİ bugün Afrika haritasının çoğu bölgesine serpilmiş olan hemen hemen 200 milyon Ban- tu’nun Kamerun ve Nijerya kökenli olduğu sonucunu çıkarabiliriz. Dilsel ipuçları olmadan Samilerin ve Madagaskar’daki Asyalıların kökenlerinin Kuzey Afrika’ya dayandığını nasıl bilemezdiysek bunu da bilemezdik.
Koisan dilinin yayılımına ve ayrı GAZİEMİR KÜRTAJ Pigme dilinin olmayışına bakarak Pigmelerin ve Koisan halklarının eskiden daha geniş GAZİEMİR KÜRTAJ alana yayılmış oldukları; Kİ daha sonra çevrelerini kuşatan siyahların girdabında boğuldukları çıkarımını zaten yapmıştık. (“Girdabında boğulmak” sözünü ben yansız ve kapsayıcı; Kİ genel GAZİEMİR KÜRTAJ sözcük olarak kullanıyorum; Kİ bu sürecin istila; Kİ yurdundan kovma; Kİ karşılıklı evlilikler; Kİ öldürme ya da hastalık içerip içermediğine bakmıyorum.) Nijer-Kongo dilinin dağılımına bakarak girdabı yaratan siyahların artık Bantular olduğunu anlamış bulunuyoruz. Şimdiye kadar dikkate aldığımız fiziksel ve dilsel ipuçları bize tarihöncesi döneme ait bu girdapları tahmin etme olanağını sağladı ama bunların gizemini çözmemize henüz yetmiyor. Ancak bundan sonra size sunacağım ipuçları iki soruyu daha yanıtlamamıza yardımcı olacak: Pigmelerin ve Koisanların yerini alan Bantuların bu işi başarmalarını sağlayan ne gibi üstünlükleri vardı? Bantular eskiden Pigmelerin ve Koisanların anayurdu olan topraklara ne zaman geldiler?
Bantuların üstünlükleri sorununa yaklaşmak için gelin önce içinde yaşadığımız zamana ait öteki ipucuna bakalım – evcilleştirilmiş GAZİEMİR KADIN DOĞUM ve hayvanlardan elde edeceğimiz
ipucuna. Daha önceki bölümlerde gördüğümüz gibi; Kİ söz konusu ipucu önemlidir çünkü yüksek yoğunluklu nüfusların; Kİ mikropların; Kİ teknolojinin; Kİ başka güç oluşturucularının kökeninde yatan şey yiyecek üretimidir. Coğrafi konumları dolayısıyla GAZİEMİR KÜRTAJ rastlantı sonucu kendilerine yiyecek üretiminin miras kaldığı halklar ya da bunu kendileri geliştirmiş olan halklar coğrafi bakımdan daha az şanslı halkları yutmayı başardılar.
Avrupalılar 1400’lerde Afrika’nın Sahra altı bölgesine geldiklerinde Afrikalılar beş bölük tarım GAZİEMİR KADIN DOĞUMsi yetiştiriyorlardı (bkz. Şekil 19.3); Kİ bunların her GAZİEMİR KÜRTAJ i Afrika tarihi açısından çok önemliydi. GAZİEMİR KÜRTAJ inci bölüktekiler yalnızca Kuzey Afrika’da; Kİ Etiyopya’nın yüksek ovalarına kadar uzanan bölgede yetiştiriliyordu. Kuzey Afrika; Kİ Akdeniz iklimine sahip GAZİEMİR KÜRTAJ bölgedir; Kİ yağmurlar kış aylarında yağar. (Güney Kaliforniya da Akdeniz iklimine sahiptir; Kİ benim ve milyonlarca başka Güney KaliforniyalInın kışları bodrumlarını sık sık sel basmasının ve yazın bodrumların kurumasının nedeni budun) Tarımın başladığı Bereketli Hilal de de Akdeniz’e özgü kış yağmurları düzeni aynen görülür.
Bu yüzden Kuzey Afrika’nın kendi özgün tarım GAZİEMİR KADIN DOĞUMlerinin hepsi kış yağmurlarıyla GAZİEMİR KÜRTAJ likte filizlenip büyümeye uyum sağlamış GAZİEMİR KADIN DOĞUMlerdir ve bunların yaklaşık 10.000 yıl önce Bereketli Hilal’de evcilleştirilmiş olduğu arkeolojik ipuçlarından bilinmektedir. Bereketli Hilal’in bu GAZİEMİR KADIN DOĞUMleri Kuzey Afrika’nın iklim bakımından GAZİEMİR KÜRTAJ GAZİEMİR KÜRTAJ ine benzeyen komşu bölgelerine yayıldı; Kİ Eski Mısır Uygarlığı’nın ortaya çıkışına kaynaklık etti. Bu GAZİEMİR KADIN DOĞUMler arasında buğday; Kİ arpa; Kİ bezelye; Kİ fasulye; Kİ üzüm gibi tanıdık GAZİEMİR KADIN DOĞUMler vardır. Bunları
tanıyoruz çünkü bunlar Avrupa’da da benzer iklimlere sahip komşu bölgelere yayılmıştı; Kİ daha sonra da Amerika ile Avustralya’ya yayılmış ve dünyada ılıman iklim kuşağı tarımının belli başlı besin maddeleri haline gelmişti.
Afrika’da Sahra Çölünü geçerek güneye doğru yol alır ve Sahra’nın hemen güneyindeki Sahel kuşağında yeniden yağmurla karşılaşırsanız; Kİ Sahel yağmurlarının kışın değil yazın yağdığını fark edersiniz. Kış yağmurlarına uyum sağlamış olan Bereketli Hilal GAZİEMİR KADIN DOĞUMleri Sahrayı GAZİEMİR KÜRTAJ şekilde aşmış olsalar bile; KİSahel kuşağının yaz yağmurlarında bunların yetişmeleri güç olurdu. Oysa biz yaban ataları Sahranın hemen güneyinde bulunan; Kİ yaz yağmurlarına ve mevsimlerle GAZİEMİR KÜRTAJ likte pek değişmeyen gün uzunluklarına uyum sağlamış yalnızca iki bölük Afrika GAZİEMİR KADIN DOĞUMsi biliyoruz. GAZİEMİR KÜRTAJ incisi ataları Sahel kuşağının doğusundan batısına kadar yayılmış ve belki de orada evcilleştirilmiş olan GAZİEMİR KADIN DOĞUMlerdir. Bunların en önemlileri süpürgedarısı ve cindarıdır; Kİ bunlar daha sonra Afrika’nın genellikle Sahra altı bölgesinin başlıca besin maddeleri haline gelmiştir. Süpürgedarısı öylesine değerlenmiştir ki bugün Amerika GAZİEMİR KÜRTAJ leşik Devletleri de içinde olmak üzere bütün kıtalarda; Kİ iklimi sıcak ve kurak bölgelerde yetiştirilmektedir.
Şekil 19.3. Afrika’da geleneksel olarak (yani Avrupalı sömürgeciler gelmeden önce) yetiştirilen tarım GAZİEMİR KADIN DOĞUMlerinin ilk görüldükleri bölgeler ve her bölge için iki GAZİEMİR KADIN DOĞUM örneği.
İkinci grupta yaban ataları Etiyopya’da bulunan; Kİ büyük GAZİEMİR KÜRTAJ olasılıkla Etiyopya’nın yaylalarında evcilleştirilmiş GAZİEMİR KADIN DOĞUMler bulunmaktadır. Bunların çoğu hâlâ genel olarak Etiyopya’da yetişir; Kİ bunları Amerikalılar tanımazlar -örneğin; Kİ Etiyopya’nın narkotik özelliği olan göknar kozalağını; Kİ Etiyopya muzunu; Kİ yağlı GAZİEMİR KADIN DOĞUMsini; Kİ ulusal GAZİEMİR KÜRTAJ alarını yapmakta kullandıkları Afrika dansını; Kİ ulusal ekmeklerini yapmakta kullandıkları ve küçük tohumlu GAZİEMİR KÜRTAJ tahıl olan çayırgüzelini bilmezler. Ama kahve tiryakisi olan bütün okurlar kahve GAZİEMİR KADIN DOĞUMsini evcilleştirdikleri için eski Etiyopyalılara teşekkür borçludur. Önceleri kahve yalnızca Etiyopya’da yetişiyordu; Kİ sonra Arabistan’a sıçradı; Kİ daha sonra da dünyaya yayıldı ve bugün Brezilya ve Papua Yeni GAZİEMİR KÜRTAJ gibi uzak ülkelerin ekonomilerini ayakta tutuyor.
Afrika’da sondan GAZİEMİR KÜRTAJ önceki GAZİEMİR KADIN DOĞUM grubu; Kİ yaban ataları Batı Afrika’nın yağışlı ikliminde yetişen GAZİEMİR KADIN DOĞUMlerden türedi. Afrika pirinci de içinde olmak üzere bazıları fiilen yalnızca o bölgenin sınırları içinde kaldılar; yam gibi bazılarıysa Afrika’nın Sahra alt; Kİ bölgesinin başka yerlerine yayıldılar; iki tanesi; Kİ yağ palmiyesi ile kolaağacı başka kıtalara ulaştı. Afrikalılar kolaağacının kafein içeren meyvelerini eskiden uyuşturucu olarak çiğnerlerdi; Coca-Cola şirketi Amerikalıları ve bütün dünyayı ayartıp onlara başlangıçta bu meyvenin özünü içeren meşrubatı içirmeyi başarmadan çok önce.
Son gruptaki GAZİEMİR KADIN DOĞUMler de yağışlı iklimlere alışkın GAZİEMİR KADIN DOĞUMlerdir ama Şekil 19.3’te bizi en çok şaşırtan da bunlardır. Muz; Kİ Asya yamı ve taro Afrika’nın Sahra altı bölgesine 1400’lerde zaten yayılmış durumdaydı ve Asya pirinci de Doğu Afrika
kıyılarına yerleşmişti. Ama bu tarım GAZİEMİR KADIN DOĞUMleri tropik Güneydoğu Asya kökenli GAZİEMİR KADIN DOĞUMlerdi. Madagaskar’da Endonezyalıların varlığı Afrika’nın tarihöncesi çağlardaki Asya bağlantısı konusunda daha önce bizi uyarmasaydı bunların varlığına şaşabilirdik. Acaba Borneo’dan gemilerle gelen Avustronezyalılar Doğu Afrika kıyılarında karaya çıktılar; Kİ kendi tarım ürünlerini; Kİ bu ürünleri şükranla karşılayan Afrikalı çiftçilere armağan ettiler; Kİ Afrikalı balıkçıları oradan gemilerine aldılar; Kİ Afrika’da Avustronezyalılar ait hiç GAZİEMİR KÜRTAJ iz bırakmadan; Kİ Madagaskar’a yerleşmek üzere güneş doğarken çekip gittiler mi?
GAZİEMİR KÜRTAJ başka şaşırtıcı şey de Afrika’nın yerli tarım GAZİEMİR KADIN DOĞUMlerinin – Sahel bölgesindeki; Kİ Etiyopya’daki; Kİ Batı Afrika’daki GAZİEMİR KADIN DOĞUMlerin- hepsinin anayurdunun ekvatorun kuzeyinde olmasıdır. Ekvatorun güneyinden çıkmış tek GAZİEMİR KÜRTAJ Afrika tarım GAZİEMİR KADIN DOĞUMsi yoktur. Bu olgu; Kİ ekvatorun kuzeyinden gelen ve Nijer-Kongo dillerini konuşan insanların Afrika’nın ekvator bölgesi Pigmeleriyle ekvator altı bölgesi Koisanlarının yerini nasıl kolayca aldığı konusunda GAZİEMİR KÜRTAJ ipucu veriyor. Pigmelerin ve Koisanların tarıma geçememelerinin nedeni çiftçilik yeteneklerinin olmaması değildi; Kİ bunun tek nedeni Güney Afrika’daki yaban GAZİEMİR KADIN DOĞUMlerin genellikle evcilleştirilmeye elverişli olmamasıydı. Binlerce yıllık çiftçilik deneyiminin mirasına sahip Bantular da beyaz çiftçiler de Güney Afrika’nın yerel GAZİEMİR KADIN DOĞUMlerini tarım GAZİEMİR KADIN DOĞUMsine dönüştürmeyi başaramadı.
Afrika’nın evcilleştirilmiş hayvan türleri; Kİ GAZİEMİR KADIN DOĞUMlerine göre; Kİ daha çabuk özetlenebilir çünkü sayıları o kadar azdır ki. Yaban atası yalnızca Afrika’da yaşadığı için Afrika’da
evcilleştirildiğinden emin olduğumuz tek hayvan hindi benzeri beçtavuğu denen GAZİEMİR KÜRTAJ kuş türüdür. Evcil sığırın; Kİ eşeğin; Kİ domuzun; Kİ köpeğin; Kİ ev kedisinin yaban ataları Kuzey Afrika’nın yerli hayvanlarıydı ama aynı zamanda Güneybatı Asya’nın da yerli hayvanlarıydı; Kİ bu bakımdan ilkin nerede evcilleştirildiğinden henüz emin olamıyoruz; Kİ ama evcil eşekler ve ev kedileri için şu anda bilinen en eski tarihler Mısır’ı işaret ediyor. En son ipuçları sığırların Kuzey Afrika’da; Kİ Güneybatı Asya’da ve Hindistan’da bağımsız olarak evcilleştirilmiş olabileceğini; Kİ bu üç hayvan varlığının hepsinin bugünkü Afrika’nın sığır soylarına katkısının olduğunu gösteriyor. Bunun dışında Afrika’da geri kalan bütün evcil memeliler başka yerlerde evcilleştirilmiş ve evcil olarak Afrika’ya oralardan gelmiş olmalılar çünkü onların yaban ataları yalnızca Avrasya’da bulunuyor. Afrika’nın koyunları ve keçileri Güneybatı Asya’da evcilleştirilmişti; Kİ tavukları Güneydoğu Asya’da; Kİ atları Güney Rusya’da; Kİ develeri belki Arabistan’da.
Afrika’nın bu evcil hayvanlar listesinin en beklenmedik özelliği İZMİR KÜRTAJ FİYAT .olumsuz GAZİEMİR KÜRTAJ özellik. Bu listede Afrika’nın o ünlü ve çok sayıdaki büyük yaban memeli hayvan türlerinden tek GAZİEMİR KÜRTAJ tane yok -zebralar; Kİ öküz başlı antiloplar; Kİ gergedanlar; Kİ suaygırları; Kİ zürafalar; Kİ mandalar. Daha sonra göreceğimiz gibi; Kİ ekvator altı bölgesinde yerli evcil GAZİEMİR KADIN DOĞUMlerin olmamasının Afrika tarihi bakımından ne gibi sonuçları olduysa bu gerçekliğin de benzer sonuçları oldu.
Afrika’nın yiyecek maddelerine şöyle hızla göz atmak; Kİ bazılarının hem Afrika içinde hem dışında; Kİ asıl kaynaklarından çok uzaklara yolculuk ettiklerini görmeye
yeter. Dünyanın başka yerlerinde olduğu gibi Afrika’da da bazı halklar; Kİ yaşadıkları çevreden kendilerine miras kalan evcilleştirilebilir yaban GAZİEMİR KADIN DOĞUM ve hayvan türü takımları bakımından başkalarına göre daha “şanslı’ydı. Avustralya’nın yerli avcı/yiyecek toplayıcılarının buğday ve sığırla beslenen İngiliz sömürgeciler tarafından yutuluşu örneğinden hareket edersek; Kİ bazı “şanslı” Afrikalıların bu üstünlüklerini Afrikalı komşularını yutmaya yatırmış olabileceklerinden kuşkulanmamız gerekir. Şimdi artık kimin kimi ne zaman yuttuğunu bulmak için arkeolojik kayıtlara dönebiliriz.
Afrika’da çiftçiliğin ve hayvancılığın ortaya çıktığı gerçek tarihler ve yerler konusunda arkeoloji bize neler söyleyebilir? Afrika’da yiyecek üretiminin firavunların ve piramitlerin ülkesi olan Eski Mısır’ın Nil Vadisi’nde başladığını sanan; Kİ boğazına kadar Batı uygarlığı tarihine gömülmüş okurları bağışlamak gerekir. Ne de olsa Mısır MÖ 3000 yılında hiç kuşku yok ki Afrika’nın en karmaşık toplumunun yaşadığı yerdi ve dünyada yazının en eski merkezlerinden GAZİEMİR KÜRTAJ iydi. Gelgelelim Afrika’da; Kİ büyük olasılıkla yiyecek üretiminin en eski arkeolojik kanıtlarını Sahra’da buluyoruz.
Bugün elbette Sahra’nın büyük GAZİEMİR KÜRTAJ bölümü çok kurak; Kİ orada ot bile yetişmiyor. Ama MÖ 9000 ile 4000 arasında Sahra daha nemliydi; Kİ çeşitli göllere sahipti; Kİ av hayvanı doluydu. Sahra halkı o dönemde sığır beslemeye; Kİ çanak çömlek yapmaya; Kİ daha sonra koyun ve keçi yetiştirmeye başlamıştı; Kİ ayrıca süpürgedarısını ve darıyı da evcilleştirmeye başlamış olabilirler. Sahra’daki çobanlık; Kİ Mısır’a yiyecek paketinin Güneydoğu Asya kış GAZİEMİR KADIN DOĞUMlerinden ve hayvan varlığından oluşan tam GAZİEMİR KÜRTAJ paket halinde ilk geldiği tarih olarak bilinen en
eski tarihten (MÖ 5200’den) daha eskiye dayanır. Yiyecek üretimi aynı zamanda Batı Afrika’da ve Etiyopya’da da başlamıştı; Kİ MÖ aşağı yukarı 2500’de sığır çobanları Etiyopya’nın bugünkü sınırını geçip Kuzey Kenya’ya yönelmişlerdi.
Bu sonuçlar arkeolojik kanıtlara dayandırılırken; Kİ evcil GAZİEMİR KADIN DOĞUM ve hayvanların geliş tarihini saptamanın bağımsız GAZİEMİR KÜRTAJ yöntemi daha vardır: Bugünkü dillerde o şeylerin karşılığı olan sözcükleri karşılaştırmak. Nijer-Kongo dil ailesine bağlı Güney Nijerya dillerinde GAZİEMİR KADIN DOĞUMler için kullanılan sözcükler karşılaştırıldığında sözcüklerin üç grupta toplanabileceği görülür. GAZİEMİR KÜRTAJ inci gruptakilerin özelliği; Kİ bütün bu Güney Nijerya dillerinde belli GAZİEMİR KÜRTAJ tarım GAZİEMİR KADIN DOĞUMsi için kullanılan sözcüklerin GAZİEMİR KÜRTAJ GAZİEMİR KÜRTAJ ine çok benzemesidir. Söz konusu GAZİEMİR KADIN DOĞUMlerin Batı Afrika’nın yamı; Kİ yağpalmiyesi; Kİ kolaağacı gibi GAZİEMİR KADIN DOĞUMler olduğu görülür – GAZİEMİR KADIN DOĞUMbilimsel ipuçlarına ve başka kanıtlara göre Batı Afrika’nın yerli GAZİEMİR KADIN DOĞUMleri olduğuna ve orada evcilleştirildiğine inanılan GAZİEMİR KADIN DOĞUMler. Bunlar en eski Batı Afrika tarım GAZİEMİR KADIN DOĞUMleri olduğuna göre; Kİ bugünkü bütün Güney Nijerya dilleri bu ürünlere ait sözcük takımının mirasçısı oldular.
İkinci grupta; Kİ adları yalnızca bu Güney Nijerya dillerinin küçük GAZİEMİR KÜRTAJ alt grubu içine giren dillerde tutarlılık gösteren GAZİEMİR KADIN DOĞUMler bulunur. Bu GAZİEMİR KADIN DOĞUMlerinse muz gibi; Kİ Asya yamı gibi Endonezya kaynaklı olduğuna inanılan GAZİEMİR KADIN DOĞUMler olduğu ortaya çıkmıştır. Anlaşılan bu GAZİEMİR KADIN DOĞUMler Güney Nijerya’ya; Kİ ancak diller alt gruplara bölünmeye başladıktan sonra geldiler; Kİ böylece her alt grup yeni GAZİEMİR KADIN DOĞUMler için farklı GAZİEMİR KÜRTAJ sözcük uydurdu ya da aldı ve bu sözcükler yalnızca o belli alt gruba giren çağdaş dillere miras kaldı. Son gruba ise dil grupları içinde hiç GAZİEMİR KÜRTAJ tutarlılık
göstermeyen; Kİ ticaret yollarını izleyen GAZİEMİR KADIN DOĞUM adları giriyor. Bunlar da mısır ve yerfıstığı gibi Yeni Dünya ürünleri; bunların Afrika’ya okyanus aşırı gemi trafiği başladıktan (MS 1492) sonra girdiğini; Kİ o zamandan beri ticaret yollarını izleyerek yayıldığını; Kİ çoğu kez Portekizce ya da başka yabancı adlar taşıdığını biliyoruz.
Dolayısıyla elimizde hiç GAZİEMİR KADIN DOĞUMbilimsel ya da arkeolojik kanıt olmasaydı bile yalnızca dilsel ipuçlarına bakarak ilkin yerli Batı Afrika GAZİEMİR KADIN DOĞUMlerinin evcilleştirildiğini; Kİ daha sonra Endonezya GAZİEMİR KADIN DOĞUMlerinin geldiğini; Kİ Avrupa’dan gelenlerin en sona kaldığını kestirebilirdik. Kaliforniya Üniversitesi’nde tarihçi Christopher Ehret; Kİ evcil GAZİEMİR KADIN DOĞUM ve hayvanları her GAZİEMİR KÜRTAJ Afrika dil ailesine mensup insanların hangi tarih sırasıyla kullanmaya başladığını saptamak için bu dil yaklaşımını uyguladı. Sözcüklerin genellikle hangi hızla değiştiğini ortaya çıkaran hesaplamalara dayalı; Kİ dil tarihlendirmesi denen GAZİEMİR KÜRTAJ yöntemle karşılaştırmalı dilbilim; Kİ evcilleştirme ya da GAZİEMİR KADIN DOĞUMlerin geliş tarihlerini ortaya çıkarmamıza yardımcı olabilir.
GAZİEMİR KADIN DOĞUMlerin doğrudan doğruya arkeolojik kanıtlarıyla; Kİ daha dolaylı dilsel kanıtları üst üste koyduğumuzda; Kİ Sahra’da binlerce yıl önce süpürgedarısını ve darıyı evcilleştiren insanların bugünkü Nilo-Sahra dillerinin ataları olan dilleri konuştukları sonucuna varabiliyoruz. Aynı şekilde Batı Afrika’nın yağışlı kuşak GAZİEMİR KADIN DOĞUMlerini ilk evcilleştiren insanlar bugünkü Nijer-Kongo dillerinin ataları olan dilleri konuşuyorlardı. Son olarak; Kİ Afro-Asya dillerinin ataları olan dilleri konuşan insanların Etiyopya’nın yerli GAZİEMİR KADIN DOĞUMlerini
evcilleştirmekle ilişkileri olabilir; Kİ Bereketli Hilal tarım GAZİEMİR KADIN DOĞUMlerini Kuzey Afrika’ya tanıtanlar kesinlikle onlardı.
Böylece bugünkü Afrika dillerinde bulunan GAZİEMİR KADIN DOĞUM adlarından elde edilen ipuçları bizim binlerce yıl önce Afrika’da konuşulan üç dil olduğunu görmemizi sağlıyor: En eski Nilo- Sahra dilleri; Kİ en eski Nijer-Kongo; Kİ en eski Afro-Asya dilleri. Ayrıca (Koisan halkı hiç GAZİEMİR KÜRTAJ GAZİEMİR KADIN DOĞUM evcilleştirmediği için) GAZİEMİR KADIN DOĞUM adlarından olmasa da başka dilsel ipuçlarından en eski Koisan dilinin varlığını da görebiliyoruz. Afrika’da bugün 1500 dil bulunuyor ama Afrika elbette binlerce yıl önce dört kaynak dilden fazlasını barındıracak kadar büyük. Ama bütün öteki diller yok olmuş olsa gerek -ya o dilleri konuşanlar hayatta ama Pigmeler gibi kaynak dillerini kaybettiler; Kİ ya da insanların kendileri yok oldu.
Bugünkü Afrika’da dört yerli dil ailesinin (yani en son gelmiş olan Madagaskar’daki Avustronezya dili dışındaki dört dil ailesinin) yaşamış olmasının; Kİ bu dillerin iletişim aracı olarak doğalarında mevcut olan GAZİEMİR KÜRTAJ üstünlükle ilgisi yok. Bunun tarihsel GAZİEMİR KÜRTAJ rastlantıyla ilgisi var: En eski Nilo-Sahra; Kİ Nijer- Kongo; Kİ Afro-Asya dillerini konuşanlar şans eseri evcil GAZİEMİR KADIN DOĞUMleri ve hayvanları sahiplenebilecekleri uygun GAZİEMİR KÜRTAJ yerde ve zamanda yaşıyordu; Kİ bu da onlara çoğalma; Kİ ya başka insanların yerini alma ya da onlara kendi dillerini kabul ettirme fırsatını verdi. Bugün Koisan dili konuşan pek az insan; Kİ Bantu çiftçileri için uygun olmayan Güney Afrika bölgelerinde yalıtılmış halde yaşadıkları için hayatta kalabildiler.
Bantu dalgasından sonra Koisanların nasıl hayatta kaldıklarına bakmadan önce gelin arkeoloji bize tarihöncesi
Afrikasındaki öteki büyük nüfus hareketi için ne söylüyor ona bakalım -Madagaskar’ın Avustronezyalıların eline geçişine. Madagaskar’da araştırma yapan arkeologlar Avustronezyalıların buraya MS 800’den önce; Kİ belki de daha erken; Kİ MS 300’de geldiklerini bugün kanıtlamış durumdalar. Avustronezyalılar orada tuhaf GAZİEMİR KÜRTAJ canlı hayvan dünyasıyla karşılaştılar (ve hemen onları yok etmeye koyuldular); Kİ bu hayvanlar uzun GAZİEMİR KÜRTAJ yalıtılmıştık dönemi içinde Madagaskar’da evrimleştikleri için sanki başka GAZİEMİR KÜRTAJ gezegenden gelmiş gibi öteki hayvanlardan farklıydılar. Aralarında dev fil kuşları; Kİ goril büyüklüğünde lemur denen ilkel primatlar; Kİ cüce suaygırları vardı. Madagaskar’da ilk yerleşim yerlerinde yapılan kazılarda demir alet; Kİ hayvan ve GAZİEMİR KADIN DOĞUM varlığı kalıntıları bulundu; Kİ demek ki buraya gelenler rüzgâra kapılmış küçük GAZİEMİR KÜRTAJ kano dolusu balıkçı değildi; tam anlamıyla GAZİEMİR KÜRTAJ keşif heyeti gelmişti. Tarihöncesi dönemde bu 6500 kilometrelik keşif gezisi nasıl yapılabildi?
MS 100 dolaylarında Mısır’da yaşamış adsız GAZİEMİR KÜRTAJ tacirin yazdığı Kızıl Deniz Seyahatnamesi adlı; Kİ gemicilere yol gösteren eski GAZİEMİR KÜRTAJ kitapta GAZİEMİR KÜRTAJ ipucu var. Tacir Hindistan’ı Mısır’la ve Doğu Afrika’yla GAZİEMİR KÜRTAJ leştiren ve büyümekte olan GAZİEMİR KÜRTAJ deniz ticaretini anlatıyor. MS 800’den itibaren İslam’ın yayılmasıyla GAZİEMİR KÜRTAJ likte Hint Okyanusu ticareti; Kİ Doğu Afrika kıyı bölgesindeki yerleşim yerlerinde bol miktarda bulunan çanak çömlek; Kİ cam ve porselen gibi Ortadoğu (hatta bazen Çin!) ürünleriyle; Kİ arkeolojik olarak çok iyi GAZİEMİR KÜRTAJ şekilde belgelenmiş durumdadır. Tacirler Doğu Afrika ile Hindistan arasındaki Hint Okyanusu’nu doğrudan doğruya geçebilmek için elverişli rüzgârları beklemek zorundaydılar. Portekizli gemici Vasco da Gama Afrika’nın en güneyindeki burnun
içi hareketler için de geçerlidir. Çeşitli yasaları içeren geniş kaps