FOÇA KÜRTAJ / ACISIZ-GÜVENLİ
TEL: O541 998 34 34
Kürtaj bir doğum kontrol yöntemi değildir. Çeşitli nedenlerle eğer çocuk doğurmak-gebelik için uygun zamanda olmadığınızı düşünüyorsanız öncelikle modern aile planlaması yöntemlerinden birini kullanın. Kondom, doğum kontrol hapı, spiral takılması başlıca yöntemlerdir. İstenen çocuk sayısına ulaştığınızı düşünüyorsanız doktorunuzun onayıyla tüplerinizi bağlatabilirsiniz. Takvim yöntemi , geri çekme veya ilişki sonrası vajinal yıkamanın kesinlikle güvenilir yöntemler olmadığını bilmelisiniz
Her şeye rağmen gebelik oluştuysa bunu gerçekten istemediğinizden emin olmalısınız. Kürtaj sonrası pişmanlık yaşayabileceğinizi göz önünde bulundurarak karar verin. KÜRTAJ KARARINIZI BİR DAHA GÖZDEN GEÇİRİN.
Kesinlikle kürtaj olmaya karar verdiyseniz bunu Kadın Doğum hekiminin kontrolünde steril koşulları sağlayan bir klinikte olun. Her ne kadar karmaşık bir işlem olmasa da uygun olmayan koşullarda yapılan bir kürtaj bütün ömrünüz boyunca size sorun oluşturabilir
Kliniğimizde hasta mahremiyetine katı kurallarla özen gösterilir. Hasta bilgileri hiçbir şekilde üçüncü kişi veya kurumlarla paylaşılmaz.
Kliniğimizde il dışından gelen hastalarımıza öncelik tanınmaktadır. Sorularınız ve sıra önceliği için telefondan bilgi alabilirsiniz. Yoğunluk nedeniyle cevap verilemediği durumlarda kısa mesaj veya whatsapp yoluyla ulaşabilirsiniz veya iletişim kısmından mail atabilirsiniz.
İŞLEM HAKKINDA:
- İŞLEM BİLGİLERİ KESİNLİKLE GİZLİ KALIR. KESİNLİKLE ÜÇÜNCÜ KİŞİ VE KURUMLARLA PAYLAŞILMAZ.
- DİPOSİBLE MALZEME (KANÜL) KULLANILIR. BASKA HASTALARDA KULLANILAN KANÜLLER İLE KÜRTAJ YAPILMAZ.
- SADECE VAKUM YÖNTEMİ İLE KÜRETAJ YAPILIR. METAL BİR CİHAZ VEYA ALET KULLANMIYORUZ.
- KÜRTAJ İŞLEMİ SON DERECE GÜVENLİ BİR ŞEKİLDE YAPILIR. DAHA SONRA GEBE KALMAK İSTEDİĞİNİZDE SORUN YAŞAMZSINIZ.
- KÜRTAJ İŞLEMİ HASTANE ORTAMINDA TAMAMEN STERİL ŞARTLARDA YAPILIR.
KÜRTAJ UYGUNSUZ KOŞULLARDA YAPILIRSA NELER OLABİLİR?
RAHİM DELİNMESİ
CİDDİ YUMURTALIK YADA KARIN İÇİ ENFEKSİYON
ÖMÜR BOYU SÜRECEK RAHİM YAPIŞIKLIĞI
ÖMÜR BOYU SÜRECEK ADET GÖRMEME PROBLEMİ (ASCHERMAN SENDROMU)
RAHİM AĞZI YIRTIKLARI
KALICI KISIRLIK
Bu problemlerin olmaması için sadece işlem konusunda yetenek- tecrübe olması yetmez. Ultrasonografi ile doğru rahim açısı tespiti, işlem sonrası ultrason ile doğru rahim iç kısmı ölçümü, doğru kürtaj zamanlama kararı vermek de gereklidir. Ayrıca kürtaj sonrası doğru ilaç seçimi de çok önemlidir.
Kliniğimizde il dışından gelen hastalarımıza öncelik tanınmaktadır. Sorularınız ve sıra önceliği için telefondan bilgi alabilirsiniz. Yoğunluk nedeniyle cevap verilemediği durumlarda kısa mesaj veya whatsapp yoluyla ulaşabilirsiniz veya iletişim kısmından mail atabilirsiniz.
TEL: O541 998 34 34
Uzak bir ilde oturuyor olsanız bile sadece soru sormak için rahatlıkla mesaj atabilirsiniz, arayabilirsiniz, ortalama fiyat bilgisi alabilirsiniz. Lütfen çekinmeyin. TEL: O541 998 34 34
Detaylı teknik konulara girmeden akla gelecek ilk soruları hızlıca cevaplayalım.
Vakumlu kürtaj
Bir çok klinik kürtaj işlemi içi vakum aspirasyon yöntemini kullanmaktadır. Vakumlu küretaj rahmin her ay çoğalıp adet kanamasıyla atılan kısmına yani endometriuma zarar vermez. Böylece rahimde yapışıklık, tekrar gebe kalmakta zorluk, rahim delinmesi, aşırı kanama , şiddetli ağrı gibi durumlar olmaz
Kanül adı verilen ve uç bölümü son derece ince olan plastik aletler kullanılır. Yumuşak plastik kanüller rahim dokusuna zarar vermez. Merkezimizde rutin uygulamada sadece vakumlu küretaj yöntemiyle işlem yapmaktayız.
Bu işlemin riskleri nelerdir?
Bütün tıbbi işlemlerde bazı riskler mevcuttur. İşleminiz iyi bir klinikte yapıldığında riskiniz sıfıra yakındır. İyi bir klinikten kastımız öncelikle iyi bir ultrasonla gebelik haftasının ve rahim yönünün belirlenmesi, kaliteli vakum sistemleri kullanılması, genel hijyendir.
Klinikte ne kadar süre kalmam gerekir?
Daha önce doğum yapmamış kişilerde rahim ağzı (serviks) sert olur. Zorlayıcı bir işlem olmaması için ilaç verilip biraz beklemek uygun olur. İşleminiz acil durumlarda birkaç dakikada yapılabilir. Rahim ağzı yapısı ve gebelik haftasına göre ilaç alıp yaklaşık bir saat beklemeniz de önerilebilir. İşlemin hazırlık kısımları hariç net süresi çoğu zaman 2-3 dakikadır.
İşime kaç günde dönebilirim?
Aynı gün işinize dönebilirsiniz.
Kürtaj sonrası ne zaman cinsel ilişkide bulunabilirim?
Kürtajdan 10 gün sonra cinsel ilişkide bulunabilirsiniz.
Aşırı ağrım olur mu?
İyi bir anesteziyle hemen hemen hiç ağrınız olmaz. Nadiren az miktarda ağrı olabilir.
Kürtaj sonrası kanama kaç gün sürer?
Kanama çoğunlukla 1-7 gün sürer. Eğer daha uzun sürerse doktorunuzla görüşüp ultrason kontrolüne gelmeniz gerekir. Vakum yöntemi en iyi yöntem olmakla beraber vakum yöntemiyle yapılan kürtaj sonrasında kanamalar daha uzun sürebilir. Eski yöntemle yani küretle temizleme yöntemiyle kanama ve parça kalması ihtimali daha azdır. Çünkü bu yöntemle rahim içi keskin uçlu metal kaşıklarla iyice temizlenir. Bu detaylı temizleme kanamanın daha az olmasını sağlar ancak ciddi riskler barındırır. Rahim zarar görebilir. Vakum yöntemiyle kanamlar biraz daha uzun sürebilir ama kesinlikle en güvenilir yöntemdir.
Kürtaj olduğum daha sonra anlaşılır mı?
Hayır sağlıklı bir işlem sonrasında ultrason veya başka yöntemlerle kürtaj olduğunuz anlaşılmaz.
Kürtaj sonrası hangi ilaçları kullanmak gerekir?
Doktorunuzun size verdiği ilaçlar temel olarak iki gruptan oluşur
1-Ağrı kesici
2-Antibiyotik (olası bir enfeksiyona karşı)
Bazen bu iki grup iacın yanına ek ilaçlar yazılabilir. Örneğin muayene sırasında belirgin vajinal akıntı izlendiyse fitil tarzında ilaçlar yazılabilir. Eğer fitil yazıldıysa kanamanız tam olarak geçince kullanmaya başlayın. Ağrınız yoksa ve doktorunuz başka bir şey söylemediyse ağrı kesici ilaç kullanmayabilirsiniz.
Daha sonraki gebeliğimi etkiler mi, sorun yaşar mıyım?
Hayır kürtaj uygun şartlarda yapıldıysa sonraki gebeliklerinizi etkilemez. Gebe kalmanıza engel olmaz. Oluşan gebelikte problem yaşamanıza neden olmaz.
Kürtaj olduğum bilgisi başkalarıyla paylaşılır mı?
Kliniklerin kendi uygulamaları vardır. Bizim kliniğimizde bilgiler kesinlikle başka kişi ya da kurumlarla paylaşılmaz.
Kliniğe gelirken neler yapmam gerekir?
Öncelikle kürtaj kararınızı iyice düşünün. Gerekirse bir yakınızla görüşün veya profesyonel destek alın, işlemi aceleye getirmeyin. Yasal işlem yapılma süresinin ülkemizde 10 hafta (ilişki tarihinden sayınca yaklaşık (56 gün) olduğunu biliniz. Bu süreyi geçerse kürtaj olamazsınız. İşleminiz sabah saatlerinde yapılacaksa aç olarak gelin, öğleden sonra yapılacaksa kahvaltı edin ancak ardından bir şey yemeyin. Tıbbi geçmişinizle ilgili sorulan soruların cevaplarını doktorunuza eksiksiz aktarın.
Kürtaj fiyatları neye göre belirlenir?
Çoğu klinik gebelik haftasına , daha önce doğum veya sezaryen olup olmamasına ve ek tıbbi duruma göre fiyat belirler. Daha önce doğum yapanlarda işlem nisbeten kolay olmaktadır. Güncel fiyat bilgisi için lütfen arayınız.
Kürtaj en eken hangi haftada yapılır?
Gebeliğin kan veya idrar testleriyle tespitinden sonra ultrason kontrolü gerekir. Gebelik ultrasonda teyit edildiğinde işlem yapılabilir. Hastanın kilosu ve diğer bazı faktörlere bağlı olarak 4-6 haftalarda karından yapılan ultrasonla tespit edilebilir. Vajinal ultrasonla çoğunlukla 4 hafta civarında tespit yapılır. Gebelikten şüphelendiğinizde eğer kesin olarak istemediğinize karar verdiyseniz testlerle teyit edin. Erken dönemde en iyi gebelik belirleme yöntemi kan testidir. Gebelik sadece kan testiyle tespit edildiyse yani henüz ultrasonda görülmediyse kürtaj işlemi yapılmaz.
Kürtaj en geç hangi haftada yapılır?
Türkiye’de yasal kürtaj süresi 10 haftadır. Bu süre adet tarihinden sayınca 10 hafta olmakla birlikte ilişki tarihinden sayınca 8 haftaya (56 gün ) denk gelmektedir.
Kürtajdan sonra işlemin doğru yapıldığı test edilecek mi?
Evet. Kürtaj işleminden sonra ultrasonla tekrar rahim içine bakılır. İşlem doğru yapılmış mı, içerde parça var mı, kanama odağı var mı diye kontrol edilir.
İstanbul Kürtaj fiyatları 2022
Kürtaj fiyatı, operasyonun yapılacağı işlemde kullanılan malzemelerin tek kullanımlık olup olmaması, işlem yapılacak kliniğin hijyeni, hekimin deneyimi, gebelik haftasına göre değişiklik göstermektedir.
Kürtaj sonrası nelere dikkat edilmelidir?
Kürtaj anestezili (uyutularak) yapıldıysa işlem sonrası uyku hali,unutkanlık, dikkat dağınıklığı olabilir. Kürtaj işlemine ciddi psikolojik baskı-kararsızlıkla giren kişilerde işlem sonrası çok nadiren de olsa pişmanlık, ağlama krizleri olabilir. Bu stresli durumdan kurtulmanın verdiği aşırı sevinç de ağlama krizlerine yol açabilir.
Anestezi ile kürtaj olanların ilk bir saat araç kullanmak gibi dikkat gerektiren işler yapmaması gerekir.
Muayenehanede kürtaj yapılır mı?
Muayenehane ölçeğindeki yerlerde kürtaj yapılması durumu ülkeden ülkeye değişmektedir. Aslında kürtaj yapılıp yapılmaması ya da hangi haftaya kadar yapılabileceği ülkeler arasında ciddi farklılıklar gösterir. Muayenehane ölçeğinde bir klinikte işlem yapılması başka herhangi bir sağlık sorunu olmayan birinde tıbbi prosedür olarak son derece güvenlidir.
Kürtaj sonrası kısırlık olur mu?
Kürtaj işlemi araba kullanmaya benzer. Çok aşırı zor değildir ancak basit dikkatsizlikler düzeltilemez ciddi sorunlara yol açabilir.
Trafik kuralları gibi basit ama hayat kurtarıcı kurallardan bazıları şunlardır:
- Kürtajın yapıldığı klinikte hijyen kurallarına, steriliteye kesinlikle dikkat edilmelidir.
- Kürtaj işlemini yapan hekim kesinlikle bu konuda çok tecrübeli olmalıdır. Sadece işlem konusunda değil ultrason konusunda da tecrübeli olmalıdır. Çünkü işlem öncesi rahim açısının doğru tespit edilmesi, işlem sonrası parça kalıp kalmadığının net anlaşılması ancak ultrasonla mümkün olabilmektedir.
- Kürtaj işleminde hekime yardımcı olan sağlık personelinin bu konuda tam eğitimli olması gerekir.
- Mümkünse sadece vakum yöntemi kullanılmalı. Vakum yöntemi kullanmayan bir klinikte bu işlem yapılmamalıdır.
- Eğer gerekli ise kürtaj öncesinde rahim ağzını yumuşatıcı ilaç verip bir-iki saat kadar beklemek gerekir. Biraz sabırlı davranmak çok büyük sorunları önleyebilir.
- İşlem sonrası verilen ilaçların düzenli olarak kullanılması gerekir. Antibiyotiği düzensiz kullanmak ya da hiç kullanmamak Çok ciddi sorunlara yol açabilir.
- İşlem sonrası size verilen kontrol tarihinde doktorunuzla iletişime geçin.
Eğer bütün kurallara uyulursa kürtaj sonrasında kısırlık veya başka bir sorun yaşama ihtimaliniz hemen hemen hiç yoktur.
Eş onayı olmadan kürtaj yapılır mı?
Kadın doğum klinikleri kürtaj işlemi için eş onayı olmasını tercih eder. Detaylar ve istenebilecek belgeler için lütfen arayınız.
18 yaşından küçükler kürtaj olabilir mi?
Kürtaj işleminin yapılabilmesi için kürtaj olacak kişinin 18 yaşından büyük olması gerekir. Ebeveyin onayıyla veya yasal belgeler ile 18 yaşından önce kürtaj yapılabilir. Konunun hassas olduğu ve herhangi bir yaşta bu işlemin yapılamayacağı bilinmelidir. 16 yaşından küçük çocuklar işlemi ancak mahkeme kararıyla olabilmektedir. Detaylar ve istenebilecek belgeler için lütfen arayınız.
Adet tarihi geçmeden kürtaj olur mu?
Kürtaj işlemi için adet tarihinizin tek başına herhangi bir önemi yoktur. Gebelik şüpheniz varsa öncelikle test yaptırın. En garantili test kanda yapılan test ( BHCG) dir. İdrar testlerinin güvenilirliği daha azdır. İdrar testinde gebelik var görünüyorsa hemen hemen kesinlikle gebelik vardır. İdrar testinde sonuç negatifse yani tek çizgiyse gebeliğin olmadığını söyleyebiliriz ancak bu çok güvenilir bir sonuç değildir. Hala şüpheniz varsa ya birer hafta arayla adet görünceye kadar gebelik testi yaptırın ya da kanda gebelik testi yaptırın.
Dış gebelikte kürtaj olur mu?
Hayır. Dış gebelikte kürtaj yapılamaz (tanı için olan özel durumlar hariç).
Ultrasonda gebelik görülmeden kürtaj yapılır mı?
Hayır. Ultrasonda gebeliğin rahim içinde olduğu net olarak görülmeden tanısal amaçlı özel durumlar hariç kürtaj işlemi yapılamaz.
Kan testinde gebelik çıktıysa ne zaman kürtaj olabilirim?
Kan testi yani bhcg testinde gebelik çıktıysa öncelikle değerin kaç olduğuna bakılır. 1500 üzeri değerlerde vajinal ultrasonla gebelik kesesi görülür. Eğer bhcg 1500, duruma göre bazen 2000 olduğu halde hala vajinal ultrasonla gebelik kesesi görülmüyorsa dış gebelik açısından yakın takip gerekir.
Evde yapılan idrar testinde gebelik çıktıysa ne zaman kürtaj olabilirim?
Evde yapılan gebelik testi gebelik haftası için bize yardımcı olmamaktadır. Yapılacak en doğru şey eğer gebelik kesinlikle istenmiyorsa doktorunuza başvurmaktır. Bu konuda çekinmeden kliniğimizi arayabilirsiniz.
Devlet hastanesinde kürtaj yapılır mı?
Yasal olarak uygun durumlarda yapılabilir. Devlet hastanesinde de özel kliniklerde olduğu gibi aynı işlem aynı prosedürler çerçevesinde yapılabilir. Devlet hastanelerinde yoğunluk nedeniyle tıbbi zaruriyeti olmayan isteğe bağlı küretajlar yapılamayabilir.
Ancak devlet hastanelerine başvurduğunuzda kürtaj işlemi yoğunluk nedeniyle hasta kabul edilemediği gibi bir dönüş alabilirsiniz. Yoğunluk nedeniyle devlet hastanesinde kürtaj işlemini gerçekleştirilemeyebilir. Ayrıca yasalar çerçevesinde evli olan kadınların kürtaj yaptırabilmesi için eşlerinin de rızasının olduğuna dair belgesinin de olması gerektiği unutulmamalıdır.
Tıp merkezlerinde kürtaj yapılır mı?
Evet. Uygun şartları sağlayan hastane ve tıp merkezlerinde kürtaj yapılabilir. Bu konuda çekinmeden kliniğimizi arayabilirsiniz.
Özel hastanede kürtaj yapılır mı?
Evet. Uygun şartları sağlayan hastane ve tıp merkezlerinde kürtaj yapılabilir . Bu konuda çekinmeden kliniğimizi arayabilirsiniz.
Gizli kürtaj yaptırmak istiyorum, bu mümkün mü?
Hasta hakları ve kişisel bilgileri koruma kanunu çerçevesinde bütün bilgilerinizin mahremiyeti sağlanmalıdır. Kliniğimizde bu konu hassas olarak değerlendirilir. Hiçbir bilginiz başka kişi ve kurumlarla paylaşılmaz.
Kızlık zarına zarar vermeden kürtaj yapılır mı?
Evet yapılabilir. Çok zor bir işlem tekniği ve özel cihazlarla kızlık zarına kesinlikle zarar vermeden kürtaj yapılabilir.
Kürtaj için genel anestezi mi lokal anestezi mi daha iyidir?
Lokal anesteziyle tamamen ağrısız olarak kürtaj yapılabilir. Yine de pek çok kişi kürtaj işlemi için genel anesteziyi tercih eder. Eğer kürtaj olacak kişi daha önce normal doğum yapmışsa lokal anestezi tercih etmek daha uygun olabilir. Kürtaj olacak kişi çoğunlukla işlemle ilgili hiçbir şey hatırlamak istemez. Bu durumda genel anestezi tercih etmek daha iyi bir seçenektir. Genel anestezi mi lokal anestezi mi sorusunun cevabı tıbbi durumla ilgili olduğu kadar hastanın ağrı eşiği ve endişe düzeyiyle de ilgilidir.
Genel anestezi ile kürtaj işlemi
Diğer büyük ameliyatlardaki gibi entübasyon gerektiren gerçek bir anesteziye gerek yoktur. Toplam 3-4 dakika süren kısa bir özel anestezi türüyle yapılır. Son derece güvenlidir. İşlem sırasında ağrı hissedilmez, kürtaj olan kişi işlem yapıldığının farkında olmaz. Kürtajdan sonra kişinin kendine gelme süresi çok kısadır. Anestezik madde damar yolundan verilir. Kürtaj olacak kişi başka birinden destek almadan kendi kendine kliniğe gelip genel anesteziyle kürtaj olabilir. Gerekli destek tecrübeli elemanlarımızla sağlanır. Hasta kendine geldikten sonra kendi başına klinikten ayrılabilir.
Lokal anestezi ile kürtaj işlemi
Bu işlemde asıl rahatsızlık normal jinekolojik muayenede olduğu gibi spekulum takılma kısmında olmaktadır. Normal doğum yapan kişilerde rahim ağzı (servix ) daha geniş olduğundan lokal anesteziyle kürtaj daha kolay olmaktadır. Lokal anestezi uygun madde, uygun dozajda tecrübeli doktorın elinde genel anestezi kadar etkin bir yöntemdir.
Uzak bir ilde oturuyor olsanız bile sadece soru sormak için rahatlıkla mesaj atabilirsiniz, arayabilirsiniz, ortalama fiyat bilgisi alabilirsiniz. Lütfen çekinmeyin.
OP DR SEZGİN DURSUN
KADIN HASTALIKLARI VE DOĞUM UZMANI
OP DR SEZGİN DURSUN
KADIN HASTALIKLARI VE DOĞUM UZMANI
evcilleştirilmesinin ardından sıra hemen hayvanların evcilleştirilmesine geldi ve böylece avcılık ve yiyecek toplayıcılığını hemen geride FOÇA KÜRTAJ akan FOÇA KÜRTAJ yiyecek üretimi paketi tam zamanında oluşturulmuş oldu. Ayrıca Avrasya’daki evcil hayvanlar gübre sağlayarak; Kİ daha sonra da sabanları çekerek Avrasya tarımının kendisini daha fazla rekabet edebilir hale getirdiler.
Amerika kıtalarındaki yiyecek üretiminin rekabet gücünün fazla olmamasına yaban FOÇA KADIN DOĞUMlerin özelliklerinin de katkısı oldu. Bu sonucun en açık şekilde görüldüğü yer Doğu Amerika FOÇA KÜRTAJ leşik Devletleri’dir; Kİ orada yarım düzineden az FOÇA KADIN DOĞUM türü evcilleştirilmişti; Kİ bunların arasında küçük tohumlu tahıllar vardı ama büyük tohumlu tahıllar; Kİ baklagiller; Kİ lifli FOÇA KADIN DOĞUMler veya yetiştirilen meyveler ya da küçük kabuklu yemişler yoktu. Mezoamerika’nın başlıca besin kaynağı olan; Kİ Amerika kıtalarında başka yerlere de yayılarak en baş ürün haline gelen mısır da bunu açıkça gösteriyor. Bereketli Hilal in yaban buğdayı ve arpası pek az değişiklik geçirerek ve FOÇA KÜRTAJ kaç yüzyıl içinde evrimleşerek tarım FOÇA KADIN DOĞUMsi haline gelirken; Kİ yaban Euchlaena mexicana’nın evrimleşip mısır haline gelebilmesi için binlerce yıl geçmesi; Kİ üreme biyolojisi ve tohum yapmaya ayrılan enerji bakımından büyük değişiklikler geçirmesi; Kİ tohumların kaya gibi sert kabuklarını kaybetmesi; Kİ koçan büyüklüğünün dev boyutlara ulaşması gerekiyordu.
Sonuç olarak son zamanlarda; Kİ Amerika’da yerli FOÇA KADIN DOĞUMlerin evcilleştirilmeye başlandığı tarih olarak öne sürülen daha yakın tarihler kabul edilse bile; Kİ Mezoamerika’da; Kİ Andlar’ın iç bölgelerinde; Kİ Doğu Amerika FOÇA KÜRTAJ leşik Devletlerinde (MÖ yaklaşık 3000-2500’deki) bu başlangıç ile (MÖ1800-500’de)
yıl boyu oturulan köylerin yaygınlaşması arasında aşağı yukarı 1500 ya da 2000 yıl geçmesi gerekiyordu. Amerika yerlileri için uzun FOÇA KÜRTAJ süre çiftçilik ancak avcılık ve yiyecek toplayıcılığıyla elde edilen yiyeceklere küçük FOÇA KÜRTAJ katkı sağlamaya yaradı ve ancak yoğunluksuz nüfusları besleyebildi. Amerika’da FOÇA KADIN DOĞUMlerin evcilleştirilmeye başlandığı tarih olarak daha erken; Kİ geleneksel tarihleri kabul ederseniz; Kİ o zaman yiyecek üretiminin köyleri ayakta tutacak hale gelmesi için aradan 1500 ya da 2000 değil 5000 yıl geçmesi gerekir. Oysa Avrasya’nın pek çok yerinde köyler ile yiyecek üretiminin ortaya çıkışı arasında zamansal FOÇA KÜRTAJ ilişki vardır. (Avcılık ve yiyecek toplayıcılığı işi; Kİ Eski Dünya da Bereketli Hilal ve Çin; Kİ Yeni Dünya’da Ekvador kıyıları ve Amazon Bölgesi gibi; Kİ her iki yarıkürenin bazı bölgelerinde tarım benimsenmeden önce de köyleri geçindirecek kadar verimliydi.) Yeni Dünya da yöresel olarak mevcut evcillerin getirdiği sınırlamaları en iyi gösteren şey; Kİ Amerika kıtalarına başka yerlerden örneğin Avrasya’dan başka tarım ürünleri ya da hayvanlar geldiği zaman yerli Amerikan toplumlarının geçirdiği dönüşümlerdir. Bu örneklerin arasında Doğu Amerika FOÇA KÜRTAJ leşik Devletleri’ne ve Amazon Bölgesine mısırın gelişinin; Kİ lamanın güneyde evcilleştirildikten sonra Kuzey Andlar’da benimsenişinin; Kİ Kuzey ve Güney Amerika’nın pek çok bölgesinde atların ortaya çıkışının etkileri vardır.
Avrasya’nın Öncülüğüne; Kİ yaban FOÇA KADIN DOĞUM ve hayvan türlerine ek olarak; Kİ çeşitli coğrafi ve çevresel nedenlerden dolayı hayvanların; Kİ FOÇA KADIN DOĞUMlerin; Kİ düşüncelerin; Kİ teknolojinin ve insanların Avrasya’da Amerika kıtalarındakine göre daha kolay yayılması da Avrasya’daki gelişmelere ivme kazandırdı. Amerika kıtalarının tersine Avrasya’nın doğu-batı yönündeki
ana ekseni enlem değişikliği; Kİ enlemle FOÇA KÜRTAJ likte çevre değişikliği olmadan yayılmaya izin veriyordu. Avrasya’nın doğu-batı doğrultusundaki genişliğine karşılık Yeni Dünya bütün Orta Amerika bölgesinde boydan boya dardı ve hele Panama’da iyice daralıyordu. Amerika kıtalarının yiyecek üretimine ya da yoğun nüfuslu toplumların yaşamasına elverişli olmayan bölgelerle daha fazla bölünmüş olması da azımsanacak FOÇA KÜRTAJ şey değildi. Çevresel engeller arasında Mezoamerika toplumlarını And ve Amazon toplumlarından ayıran Panama kıstağı vardı; Mezoamerika’yı Amerika FOÇA KÜRTAJ leşik Devletleri’nin güneybatı ve güneydoğu toplumlarından ayıran Kuzey Meksika çölleri vardı; Amerika FOÇA KÜRTAJ leşik Devletleri’nin Büyük Okyanus’a bakan; Kİ yiyecek üretimine elverişli olabilecek kıyı bölgelerinin önünde aşılmaz FOÇA KÜRTAJ duvar gibi yüksek dağlar ve çöller vardı. Sonuç olarak evcil hayvanlar; Kİ yazı ya da siyasal FOÇA KÜRTAJ imler hiç yayılamamıştı; Kİ Yeni Dünya merkezleri Mezoamerika ve Doğu Amerika FOÇA KÜRTAJ leşik Devletleri ile Andlar ve Amazonya arasında tarım ürünleri ve teknoloji yavaş ya da sınırlı FOÇA KÜRTAJ şekilde yayılmıştı.
Amerika kıtalarındaki bazı engellerin belli sonuçlarının üzerinde durulması gerekiyor. Yiyecek üretimi Amerika FOÇA KÜRTAJ leşik Devletleri’nin güneybatısından ve Mississippi Vadisi’nden bugünkü Amerika’nın ekmek teknesi olan Kaliforniya’ya ve Oregon’a asla yayılmadı; Kİ oradaki yerli Amerikan toplumlan sırf uygun evcillere sahip olmadıkları için avcı/yiyecek toplayıcı olarak kaldılar. Andlar’ın yüksek ovalarındaki lama; Kİ kobay; Kİ patates asla Meksika’nın yüksek ovalarına ulaşmadı; Kİ böylece Mezoamerika ile Kuzey Amerika köpek dışında evcil memeli hayvansız kaldı- lar. Öte yandan
Doğu Amerika FOÇA KÜRTAJ leşik Devletleri’nin evcil ayçiçeği de asla Mezoamerika’ya ulaşamadı; Kİ Mezoamerika’nın evcil hindisi ise Güney Amerika ya ya da Doğu Amerika FOÇA KÜRTAJ leşik Devletlerine asla gelemedi. Mezoamerika’nın mısırının Meksika’daki çiftlik arazilerinden yola çıkıp Doğu Amerika FOÇA KÜRTAJ leşik Devletlerine ulaşmak için aradaki 1000 kilometreyi aşması 3000 yıl; Kİ fasulyeninki 4000 yıl sürdü. Mısır; Kİ Doğu Amerika FOÇA KÜRTAJ leşik Devletleri’ne ulaştıktan sonra; Kİ Kuzey Amerika ikliminde verimli olacak FOÇA KÜRTAJ mısır türünün Mississippi cinsini tetiklemesi için aradan yedi yüzyıl daha geçti. Mısırın; Kİ fasulyenin; Kİ balkabağının Mezoamerika’dan Amerika FOÇA KÜRTAJ leşik Devletleri’nin güneybatısına yayılması FOÇA KÜRTAJ kaç bin yılı almış olabilir. Bereketli Hilal’deki tarım FOÇA KADIN DOĞUMleri yeterince hızlı FOÇA KÜRTAJ biçimde doğuya ve batıya yayılıp; Kİ aynı türlerin ya da çok yakın türlerin bağımsız FOÇA KÜRTAJ biçimde evcilleştirilmesini önlerken; Kİ Amerika kıtalarındaki FOÇA KADIN DOĞUMler engeller yüzünden pek çok kez böyle paralel şekilde evcilleştirildiler.
FOÇA KADIN DOĞUM ve hayvan varlığının yayılması üzerindeki engellerin; Kİ insan toplumlarının diğer özellikleri üzerindeki etkileri de çarpıcıdır. Eninde sonunda Doğu Akdeniz kaynaklı olan alfabeler; Kİ Çince yazı sisteminin türevlerinin egemen olduğu Doğu Asya dışında; Kİ Avrasya’da İngiltere’den tutun da Endonezya’ya kadar bütün karmaşık toplumlara yayıldı. Bunun tam tersine Yeni Dünya’da FOÇA KÜRTAJ tek Mezoamerika’da görülen yazı sistemleri bu sistemleri benimseyebilecek olan Andlar’ın ve Doğu Amerika FOÇA KÜRTAJ leşik Devletleri’nin karmaşık toplumlarına yayılamadı. Mezoamerika’da çocuk oyuncaklarının FOÇA KÜRTAJ parçası olarak icat edilen tekerlek Andlar’da evcilleştirilmiş olan lamayla buluşup da Yeni Dünyaya tekerlekli FOÇA KÜRTAJ taşıt aracı kazandıramadı. Eski
Dünya’da hem Makedonya İmparatorluğu’nun hem de Roma İmparatorluğu’nun doğu-batı yönündeki genişliği 4500 kilometreden fazlaydı; Kİ Moğol İmparatorluğu’nunkiyse 9500 kilometreden fazla. Ama Mezoamerika’daki imparatorluklarla devletlerinin; Kİ 1000 kilometre kuzeylerinde Doğu Amerika FOÇA KÜRTAJ leşik Devletleri’ndeki şefliklerle; Kİ 2000 kilometre güneyde Andlar’daki devletler ve imparatorluklarla ne siyasal FOÇA KÜRTAJ ilişkileri vardı ne de anlaşılan varlıklarından haberdarlardı.
Avrasya’yla karşılaştırıldığı zaman Amerika kıtalarının coğrafi bölünmüşlüğü dillerin dağılımlarına da yansımıştır. Dilciler; Kİ FOÇA KÜRTAJ kaç Avrasya dili dışındaki bütün dilleri on kadar dil ailesi içinde toplamak konusunda FOÇA KÜRTAJ leşmektedirler; Kİ bu ailelerin her FOÇA KÜRTAJ i sayıları FOÇA KÜRTAJ kaç yüzü bulan akraba dillerden oluşmaktadır. Örneğin; Kİ İngilizce; Kİ Fransızca; Kİ Rusça; Kİ Yunanca; Kİ Hindu gibi dilleri içine alan Hint-Avrupa dil ailesi kapsamında 144 dil bulunmaktadır. Bu ailelerin içinde büyük sınırdaş bölgelere yayılmış olanları hayli azdır -Hint-Avrupa ailesini ele alırsak; Kİ Avrupa’nın büyük FOÇA KÜRTAJ bölümünü kapsadıktan sonra; Kİ doğuda Batı Asya’nın çoğunu sınırları içine alır ve Hindistan’a ulaşır. Dilsel; Kİ tarihsel; Kİ arkeolojik ipuçları bütün bu geniş; Kİ sınırdaş bölgelere yayılmış dillerin gerisinde tarihte FOÇA KÜRTAJ zamanlar buralara yayılmış FOÇA KÜRTAJ ata dilin bulunduğunu ve arkasından yerel dilsel faklılaşmaların oluşmasıyla akraba dil ailelerinin meydana geldiğini göstermekte FOÇA KÜRTAJ leşir (Tablo 18.2). Bu tür yayılmaların çoğu; Kİ bu ata dili konuşan ve yiyecek üreticisi toplumlara ait olan insanların avcı/yiyecek üreticileri karşısındaki üstünlüklerine bağlanabilir görünüyor. Bu tür tarihsel yayılmaları Çin-Tibet; Kİ Avustronezya ve başka Doğu Asya dil aileleri için XVI. ve
XVII. Bölüm de daha önce ele almıştık. Son bin yıl içinde
yayılmış belli başlı diller arasında Avrupa’dan Amerika kıtalarına ve Avustralya’ya yayılmış olan Hint-Avrupa dilleri; Kİ Doğu Avrupa’dan bütün Si FOÇA KÜRTAJ ya’ya yayılmış olan Rus dili; Kİ Orta Asya’dan batıya Türkiye’ye yayılmış olan (Altay dil ailesinden) Türkçe bulunmaktadır.
Amerika’nın kuzey kutup bölgesindeki Eskimo-Aleut dil ailesi ile Alaska; Kİ Kuzeybatı Kanada ve Güneybatı Amerika FOÇA KÜRTAJ leşik Devletleri dil ailesi Na-Dene dışında Amerika kıtalarında dilcilerin genellikle kabul ettiği büyük yayılmaların olduğunu gösteren örnekler yoktur. Amerika’daki yerli dilleri üzerinde uzmanlaşmış dilcilerin çoğu Eskimo-Aleut ve Na-Dene dışında açık seçik büyük gruplar görmüyorlar. En fazla öteki (sayıları kimilerine göre 600; Kİ kimilerine göre 1200 olan) Amerika’nın yerli dillerini yüz ya da daha fazla ya da tek tek diller halinde gruplamaya yetecek ipuçlarını dikkate alıyorlar. Azınlıkta kalan tartışmalı FOÇA KÜRTAJ görüş; Kİ Eskimo-Aleut ve Na-Dene dışındaki yerli Amerikan dillerini Amerind denen ve on kadar alt-ailesi olan tek FOÇA KÜRTAJ büyük dil ailesi içinde toplayan dilci Joseph Greenberg’in görüşüdür.
Greenberg’in alt-ailelerinin bazılarının ve daha geleneksel dilcilerce benimsenen bazı gruplamaların; Kİ kısmen yiyecek üretiminin zorlamasıyla Yeni Dünya’da meydana gelen nüfus yayılmalarının mirası olduğu ortaya çıkabilir. Bu mirasın içinde Mezoamerika ve Batı Amerika FOÇA KÜRTAJ leşik Devletleri’nin Uto-Aztek dilleri; Kİ Mezoamerika’nın Oto-Manguen dilleri; Kİ Güneydoğu Amerika FOÇA KÜRTAJ leşik Devletleri’nin Natchez- Muskogean dilleri; Kİ Batı Hint Adaları’nın Arawak dilleri bulunabilir. Ama dilcilerin yerli Amerikan dillerini
gruplarken görüş FOÇA KÜRTAJ liğine varmalarını engelleyen güçlükler karmaşık yerli Amerikan toplumlarının kendilerinin Yeni Dünya da yayılmalarını engelleyen güçlükleri yansıtıyor. Yiyecek üreten yerli Amerikan halklarından FOÇA KÜRTAJ i tarım FOÇA KADIN DOĞUMleriyle; Kİ hayvan varlıklarıyla FOÇA KÜRTAJ likte geniş FOÇA KÜRTAJ alana yayılmayı ve avcı/yiyecek toplayıcıların yerini almayı başarsaydı; Kİ bu halk Avrasya’daki gibi kolayca tanınan dil ailelerini miras olarak FOÇA KÜRTAJ akmış olacaktı ve yerli Amerikan dilleri arasındaki ilişkiler bu kadar tartışmalı olmayacaktı.
Böylece Amerika kıtalarını istila eden Avrupalıları üstün duruma getiren üç grup neden saptamış olduk: Avrasya’da insan varlığının çok daha eskiye dayanması; evcilleştirmeye elverişli mevcut yaban FOÇA KADIN DOĞUMler; Kİ özellikle hayvanlar Avrasya’da daha fazla bulunduğu için yiyecek üretiminin de daha etkili olması; kıta içi yayılmaları güçleştirici coğrafi ve çevresel engellerin o kadar korkunç olmaması. Amerika kıtalarında şaşırtıcı FOÇA KÜRTAJ biçimde bazı icatların bulunmadığını -geçmişleri aşağı yukarı yazıyı ve tekerleği icat etmiş olan karmaşık Mezoamerikan toplumlarınınki kadar derine inen karmaşık And toplumlarının bu icatlarıyapmamış olduğunu; Mezoamerika’da; Kİ tekerleğin yalnızca oyuncaklarda kullanıldığını; Kİ Çin’de olduğu gibi kas gücüyle çalışan tekerlekli el arabalarından yararlanılabilecekken yararlanılmadığını- düşününce insanın aklına daha varsayımsal dördüncü FOÇA KÜRTAJ temel neden geliyor. Bu bilmeceler insana aynı derecede şaşırtıcı başka bilmeceleri hatırlatıyor; Kİ aralarında en eski Tasmanya; Kİ en eski Avustralya; Kİ Japonya; Kİ Polinezya adaları ve Amerika’nın kuzey kutup bölgesi halklarının bulunduğu küçük yalıtılmış toplumlarda bazı icatların yapılmadığını ya da icatların ortadan yok olduğunu
hatırlatıyor. Kuşkusuz Amerika kıta-lan toplam olarak hiç de küçük değildir: ikisinin FOÇA KÜRTAJ likte yüzölçümü Avrasya’nınkinin
% 76’sıdır; MS 1492’yi esas alırsak insan nüfusu herhalde Avrasya nüfusunun büyük FOÇA KÜRTAJ yüzdesine denkti. Ama daha önce gördüğümüz gibi; Kİ Amerika kıtaları FOÇA KÜRTAJ – FOÇA KÜRTAJ iyle ilişkileri gevşek olan toplum “adacıklarına bölünmüştü. Belki de yerli Amerika’da tekerleğin ve yazının tarihleri; Kİ gerçek ada toplumlarında daha aşırı FOÇA KÜRTAJ biçimiyle somutlanan ilkeleri örneklemektedir.
İleri Amerikan ve Avrasya toplumları en azından 13.000 yıl ayrı ayrı kendi başlarına geliştikten sonra son bin yıl içinde karşı karşıya gelip çatıştılar. O zamana kadar Eski Dünya ile Yeni Dünya insan toplulukları arasındaki ilişkiler yalnızca
Bering Boğazı’nın iki kıyısındaki avcı/yiyecek toplayıcılarla sınırlıydı.
Bering Boğazı’ndaki Alaska kökenli küçük FOÇA KÜRTAJ İnuit (Eskimo) topluluğunun boğazın karşı; Kİ Si FOÇA KÜRTAJ ya kıyısına gidip yerleşmesini saymazsak; Kİ Amerikan yerlilerinin Avrasya’da koloni kurmak gibi hiç FOÇA KÜRTAJ girişimleri olmadı. Belgelere göre Amerika’da ilk kez koloni kurma girişiminde bulunan Avrasyalılar kuzey kutup ve kutup altı enleminde yaşayan İskandinavlardı (Şekil 18.1). Norveçli İskandinavlar MS 874’te İzlanda’yı istila ettiler; Kİ daha sonra İzlandalı îskandinavlar MS 986’da Grönland’ı istila etti; Kİ en sonunda da Grönlandlı İskandinavlar MS 1000 ile 1350 yılları arasında Kuzey Amerika’nın kuzeydoğu kıyılarını pek çok kez ziyaret ettiler. Amerika kıtalarında tek İskandinav yerleşim yeri Newfoundland’de bulundu; Kİ belki de İskandinav destanlarında Vinland olarak anlatılan bölge burasıydı ama bu destanlarda daha kuzeyde; Kİ besbelli Baffin Adası ve Labrador kıyılarında karaya çıkanlardan da söz ediliyor.
İzlanda’nın iklimi hayvancılığa ve son derece sınırlı FOÇA KÜRTAJ tarıma elverişliydi; Kİ yüzölçümü günümüze kadar gelmiş olan İskandinav kaynaklı FOÇA KÜRTAJ nüfusu beslemeye yetiyordu. Ama Grönland’ın büyük FOÇA KÜRTAJ bölümü buzla kaplıydı en gözde iki kıyı fiyordu da İskandinav yiyecek üretimine pek elverişli değildi. Grönland’daki İskandinav nüfusu asla FOÇA KÜRTAJ kaç bini geçemedi. Norveç’ten gelecek yiyecek ve demire; Kİ Labrador kıyılarından gelecek keresteye bağımlı kaldılar. Paskalya Adası’nın ve öteki Polinezya adalarının tersine GrÖnland kendi kendine yeterli yiyecek üreticisi FOÇA KÜRTAJ toplumu besleyemezdi; Kİ oysa İskandinav istilasından önce; Kİ sırasında ve
sonra avcı/yiyecek toplayıcı İnuit nüfuslarını beslemişti. İzlanda’nın; Kİ Norveç’in nüfusları Grönland İskandinav nüfusunu beslemeye devam edemeyecek kadar küçük ve yoksuldu.
Şekil 18.1. Norveç’ten yola çıkan İskandinavların Kuzey Atlas okyanusunu geçerek yayılışları ve bölgelere göre yaklaşık ulaşma tarihleri.
On üçüncü yüzyılda başlayan Küçük Buzul Çağında Kuzey Denizi’nin soğumasıyla Norveç’ten ya da İzlanda’dan Grönland’a giden İskandinavlar için Grönland’da yiyecek
üretimi eskisinden daha güçleşti. Grönlandlıların Avrupalılarla bilinen son ilişkileri 14lO’da FOÇA KÜRTAJ İzlanda gemisinin rüzgârla sürüklenmesiyle oldu. Avrupalılar sonunda 1577’de yeniden Grönland’ı ziyarete başladıkları zaman oradaki İskandinav kolonisi artık yoktu; Kİ anlaşılan 15. yüzyılda hiç FOÇA KÜRTAJ kayıt bırakmadan silinip gitmişti.
Ama Kuzey Amerika kıyıları doğrudan doğruya Norveç’ten yola çıkan gemilerin; Kİ MS 986-1410 arası Norveç gemi teknolojisini düşünürsek; Kİ ulaşamayacağı kadar uzaktı. Bunun yerine İskandinavlar Kuzey Amerika kıyılarına; Kİ bu kıyılardan yalnızca 320 kilometre genişliğindeki Davis Boğazıyla ayrılmış olan Grönland’dan gittiler. Ama bu küçük; Kİ önemsiz topluluğun Amerika’da uzun boylu keşifler yapma; Kİ istilalarda bulunma; Kİ yerleşme olasılığı sıfırdı. Newfounland’deki tek İskandinav yerleşim yeri bile anlaşılan 20-30 kişinin FOÇA KÜRTAJ kaç yıl oturduğu FOÇA KÜRTAJ kış kampından öte FOÇA KÜRTAJ şey değildi. İskandinav destanlarında Skraeling denen; Kİ besbelli Newfoundland Yerlileri ya da Dorset Eskimoları olması gereken insanların Vinland kampına saldırıları anlatılıyor.
Ortaçağ Avrupasının en uzak ileri karakolu olan Grönland toplumunun yazgısı arkeolojinin romantik gizemlerinden FOÇA KÜRTAJ i olmayı sürdürüyor. Son Grönland İskandinavları açlıktan mı öldüler; Kİ gemilere binip gittiler mi; Kİ Eskimolarla mı evlendiler yoksa hastalıklara ya da Eskimo oklarına mı yenik düştüler? Bu yakın nedenlerle ilgili sorular yanıtsız kalırken; Kİ İskandinavların Grönland’da ve Amerika’da koloni kuramamalarının en temel nedeni haddinden fazla açıktır. Kuramadılar çünkü çıkış noktası (Norveç); Kİ varış noktaları (Grönland ve Newfoundland); Kİ zaman (MS 984-1410); Kİ
Avrupa’nın gizil üstünlüklerinin; Kİ yiyecek üretiminin; Kİ teknolojinin ve siyasal örgütlenmenin etkili FOÇA KÜRTAJ biçimde kullanılamaması için yeter de artar engellerdi. Yiyecek üretimi yapılamayacak kadar yüksek enlemlerde; Kİ Avrupa’nın daha yoksul ülkelerinden FOÇA KÜRTAJ inin zayıf desteğiyle FOÇA KÜRTAJ kaç İskandinav’ın demir aletleri; Kİ kuzey kutbunda yaşamak konusunda dünyanın en becerikli insanları olan Eskimo ve yerli avcı/yiyecek toplayıcıların taş; Kİ kemik; Kİ tahta aletleriyle boy ölçüşemezdi.
Avrasyalıların Amerika kıtalarına yerleşmeye yönelik ikinci girişimleri başarılı oldu; Kİ çünkü Avrupa’nın gizil üstünlüklerinin fiilen kullanılmasına izin veren FOÇA KÜRTAJ çıkış noktası; Kİ varış noktası; Kİ enlem; Kİ zaman söz konusuydu. İspanya Norveç gibi değildi; Kİ keşifleri destekleyebilecek ve kolonilerine para yardımı yapabilecek kadar zengindi; Kİ kalabalık nüfusluydu. İspanyolların Amerika kıtalarında ayak bastıkları topraklar tropik altı enlemlerinde; Kİ önceleri daha çok yerli Amerikan FOÇA KADIN DOĞUMlerine ama aynı zamanda Avrasya evcil hayvanlarına; Kİ özellikle sığır ve ata dayanan yiyecek üretimine son derce elverişli topraklardı. İspanya’nın okyanus aşırı sömürge kurma girişimi 1492 de; Kİ yani Avrupa’da okyanus gemileri teknolojisinin hızlı FOÇA KÜRTAJ gelişim gösterdiği ve o tarihe kadar Eski Dünya toplumlarında (İslam âleminde; Kİ Hindistan’da; Kİ Çin’de ve Endonezya’da) gemi yolculuğu yöntemleri; Kİ yelkenler; Kİ gemi tasarımları konusunda ortaya çıkan yenilikleri kendi teknolojilerine ekledikleri FOÇA KÜRTAJ zamanda başladı. Bunun FOÇA KÜRTAJ sonucu olarak İspanya’da inşa edilen ve adamla donatılan gemiler Batı Hint Adaları na kadar gidebiliyordu; İskandinavların koloni kurma çabalarının önünü tıkayan Grönland gibi FOÇA KÜRTAJ şey yoktu. İspanya’nın Yeni
Dünya’daki kolonilerine kısa zamanda yarım düzine kadar Avrupa devletinin kolonisi katıldı.
Avrupalıların 1492’de Kolomb’un kurduğu yerleşim yerinden sonra Amerika’da kurdukları ilk yerleşim yerleri Batı Hint Adaları’ndaydı. Bu adalarda “keşfedildikleri” sırada tahmini nüfusları FOÇA KÜRTAJ milyonu aşan yerlilerin çoğu hastalıklar yüzünden; Kİ malını mülkünü kaybetmek; Kİ esir düşmek; Kİ savaş; Kİ rasgele cinayetler yüzünden kısa zamanda yok olmuştu. Amerika kıtasında ilk koloni 1508 dolaylarında; Kİ Panama Kıstağı’nda kuruldu. Anakaradaki iki büyük imparatorluktan Aztek İmparatorluğu 1519-1520 yıllarında; Kİ İnka İmparatorluğu 1532-1533 yıllarında ele geçirildi. Ele geçirenlerin başarısında Avrupa kökenli hastalıkların (muhtemelen çiçek hastalığının) büyük payı oldu; Kİ nüfusun büyük FOÇA KÜRTAJ bölümü gibi imparatorların kendileri de bu hastalıklardan öldü. İşin geri kalanını da çok az sayıdaki atlı İspanyolların ezici askeri üstünlüğüyle FOÇA KÜRTAJ likte yerli nüfusun içindeki ayrı grupları kullanma konusundaki siyasal becerileri halletti. Bunu izleyen 16. ve 17. yüzyıllarda Avrupalılar Orta Amerika’daki ve Güney Amerika’nın kuzeyindeki geri kalan yerli devletleri yenilgiye uğrattılar.
Kuzey Amerika’nın en gelişmiş yerli toplumlarına; Kİ Amerika FOÇA KÜRTAJ leşik Devletleri’nin güneydoğusunda ve Mississippi Irmak sisteminde yaşayanlara gelince; Kİ onlar daha çok ilk Avrupalı kâşiflerin ve öncülerinin getirdiği mikroplarla temizlendiler. Avrupalılar Amerika kıtalarında yayılırken Great Plains bölgesindeki Mandanlar; Kİ Kuzey Kutup bölgesindeki Sadlermiut Eskimoları gibi daha pek çok yerli toplum da hiç FOÇA KÜRTAJ askeri müdahaleye gerek FOÇA KÜRTAJ akmadan hastalıktan
kırıldı. Bu şekilde FOÇA KÜRTAJ kırımla yok olmayan kalabalık 3’erli toplumlar da Aztek ve İnkalar gibi yok edildiler -uzman Avrupalı askerlerin ve yerli iş FOÇA KÜRTAJ likçilerinin açtığı kıran kırana savaşlarla. Bu askerleri ilkin Avrupa’daki anavatan ülkelerin; Kİ daha sonra Yeni Dünya’daki Avrupa koloni yönetimlerin; Kİ son olarak da koloni yönetimlerini izleyen bağımsız yeni Avrupa devletlerinin siyasal kurumlan destekliyordu.
Daha küçük yerli toplumlar tek tek kişilerin küçük çaplı saldırıları ve cinayetleriyle daha rasgele FOÇA KÜRTAJ biçimde yok edildi. Örneğin; Kİ Kaliforniya’daki avcı/yiyecek toplayıcıların sayısı başlangıçta toplam 200.000’i buluyordu ama yüz küçük kabileciğe bölünmüşlerdi; Kİ bunları yenilgiye uğratmak için savaşmak bile gerekmiyordu. Bu kabileciklerin çoğu 1848-52 arasında Kaliforniya eyaletine göçmenlerin akın akın gelmesine yol açan altına hücum sırasında ya da ondan az sonra kıyıma uğramış ya da mülksüzleşmişti. FOÇA KÜRTAJ örnek vermek gerekirse; Kİ Kaliforniya’nın kuzeyinde; Kİ sayıları aşağı yukarı 2000’i bulan; Kİ ateşli silahları olmayan Yahi kabileciği beyaz göçmenlerin dört saldırısıyla yok olmuştu: 6 Ağustos 1865’te FOÇA KÜRTAJ Yahi köyüne 17 kişinin yaptığı ani baskın; 1866’da FOÇA KÜRTAJ koyakta habersiz yakalanan Yahilerin katledilmesi; 1867 dolaylarında FOÇA KÜRTAJ mağaraya kadar izlenen 33 Yahi’nin öldürülmesi; son olarak 1868 dolaylarında 4 kovboyun FOÇA KÜRTAJ başka mağarada kıstırdıkları 30 kadar Yahiyi katletmesi. 19. yüzyıl sonlarında ve 20. yüzyıl başlarında kauçuk patlaması sırasında pek çok Amazon yerli toplumu aynı şekilde sivil kişilerce yok edildi. İstilanın son perdeleri günümüzde oynanıyor; Kİ bağımsız olarak kalmış Yanomamo ve başka Amazon yerli toplumları hastalıklara yenik düşüyor; Kİ
madenciler tarafından öldürülüyor ya da misyonerle; Kİ hükümet görevlilerince denetim altına alınıyorlar.
Sonuçta Avrupalıların yiyecek üretimine ve fizyolojisine en uygun olan ılıman bölgelerin çoğundaki kalabalık nüfuslu yerli Amerikan toplumları elenmiş durumda. Kuzey Amerika’da bozulmamış büyücek toplumlar halinde ayakta kalmış olanlar bugün çoğunlukla koruma bölgelerinde ya da Amerika FOÇA KÜRTAJ leşik Devletlerinin batısındaki kurak topraklar ya da kutup bölgeleri gibi Avrupalıların kendi yiyecek üretimlerine ve madenciliğe uygun olmadığını düşündükleri yerlerde yaşıyorlar. Tropik bölgelerin çoğundaki Amerikan yerlilerinin yerini Eski Dünya’nın tropik bölgelerinden gelen göçmenler (özellikle Asya Hintlilerinin ve Surinam’daki Cavalıların yanı sıra siyah Afrikalılar) aldı.
Orta Amerika’nın ve Andlar’ın bazı bölgelerinde Amerikan yerlilerinin nüfusları başlangıçta öylesine kalabalıktı ki onca hastalıktan ve savaştan sonra bile bugün nüfusun büyük FOÇA KÜRTAJ bölümü Amerika yerlisidir ya da karışıktır. Andlar’ın yüksek yerleri için bu özellikle doğrudur; Kİ çünkü oralarda genetik bakımdan Avrupalı olan kadınlar üremekte bile fizyolojik güçlükler çekerler; Kİ Andlar’ın yerli tarım FOÇA KADIN DOĞUMleri hâlâ yiyecek üretimi için en uygun tabanı oluştururlar. Ama İZMİR KÜRTAJ FİYAT .de Amerikan yerlilerinin hâlâ yaşadıkları yerlerde bile onların kültürlerinin ve dillerinin yerini yaygın olarak Eski Dünya’nınkiler almıştır. Eskiden Kuzey Amerika’da konuşulan yüzlerce dilin 187’si dışında hiç FOÇA KÜRTAJ i konuşulmamaktadır; Kİ bu 187’nin 149’u da can çekişiyor sayılır çünkü o dilleri yalnızca yaşlılar konuşuyor; Kİ çocuklar artık öğrenmiyor. Yeni Dünya uluslarından yaklaşık 40 tanesinde
bugün resmi dil FOÇA KÜRTAJ Hint-Avrupa dili ya da melez dildir. En büyük Amerikan yerli nüfusuna sahip; Kİ Peru; Kİ Bolivya; Kİ Meksika; Kİ Guatemala gibi ülkelerde bile siyasal liderlerin ve iş adamlarının fotoğraflarına şöyle FOÇA KÜRTAJ göz attığınızda çoğunlukla Avrupalı olduklarını görürsünüz; Kİ ama çeşitli Karayip ülkelerinin siyah Afrikalı liderleri var; Kİ Guyana’nın da Hintli liderleri oldu.
En eski Amerikan yerlilerinin nüfusunun tartışmalara yol açan azalma yüzdesi hayli yüksek: Kuzey Amerika’da hesaplar bunun % 95’i bulduğunu gösteriyor. Ama Amerika kıtalarının bugünkü toplam nüfusu; Kİ Eski Dünya’dan gelen (Avrupalı; Kİ Afrikalı; Kİ Asyalı) insanlar yüzünden 1492’dekinin yaklaşık on katı. Amerika kıtalarının bugünkü nüfusu Avustralya dışında bütün kıtalardan gelmiş insanların FOÇA KÜRTAJ karışımı. Son 500 yılda meydana gelmiş olan -Avustralya dışında hiç FOÇA KÜRTAJ kıtada görülmemiş büyüklükteki- bu nüfus hareketinin kökeninde MÖ 11.000 ile MS 1 arasında meydana gelmiş gelişmeler yatmaktadır.
XIX. Bölüm: Afrika Nasıl Kara Afrika Oldu?
Afrika Tarihi
İnsan Afrika’yla ilgili daha önce ne kadar çok şey okumuş olursa olsun; Kİ oraya gittiği zamanki ilk izlenimi çok şaşırtıcı oluyor. Bağımsızlığını yeni kazanmış olan Namibya’nın başkenti Windhoek’un sokaklarında siyah Hereroları gördüm; Kİ siyah Ovamboları gördüm; Kİ beyazları gördüm; Kİ hem siyahlardan hem beyazlardan farklı olan Namaları gördüm. Bunlar artık FOÇA KÜRTAJ ders kitabındaki resimler değil; Kİ karşımda yaşayan insanlardı. Eskiden geniş FOÇA KÜRTAJ alana yayılmış olan Kalahari Buşmanlarının Windhoek’un dışındaki son kalıntıları hayatta kalma savaşı veriyordu. Ama Namibya’da beni en çok şaşırtan şey FOÇA KÜRTAJ sokak tabelasıydı: Windhoek’un merkezindeki ana caddelerden FOÇA KÜRTAJ ine Göring Caddesi adı verilmişti!
Kuşkusuz; Kİ hiç FOÇA KÜRTAJ ülke FOÇA KÜRTAJ caddeye Luftwaffe’nin (Alman Hava Kuvvetleri’nin) kurucusu o ünlü Nazi Reichskommisar’ı Hermann Göring’in adını verecek kadar nedamet nedir bilmeyen Naziler tarafından yönetiliyor olamaz; Kİ diye düşündüm! Hayır; Kİ meğer sokağa bu ad Hermann’ın babası Heinrich Göring’in anısına verilmiş; Heinrich bugün Namibya olarak bildiğimiz; Kİ Almanların eski Güneybatı Afrika kolonisinin kurucu Reichskommisar’ı. Ama Heinrich de sorunlu FOÇA KÜRTAJ kişi çünkü onun mirası arasında Avrupalı sömürgecilerin Afrika’ya yaptıkları en korkunç saldırı; Kİ Almanların 1904’te Hereroların soyunu tüketme savaşı var. Bugün komşu Güney Afrika’daki olaylar dünyanın dikkatini daha çok çekiyor ama Namibya da kendi sömürge dönemi
geçmişiyle başa çıkmak ve çok kültürlü FOÇA KÜRTAJ toplum oluşturmak için savaş veriyor. Namibya bana Afrika’nın geçmişinin bugününden nasıl ayrılamayacağını somut olarak gösteriyor.
Amerikalıların ve Avrupalıların çoğu için Afrika yerlisi demek “karaderililer” demektir; beyaz Afrikalılar son zamanlarda dışardan gelen insanlardır; Kİ Afrika’nın ırk tarihi demek Avrupa sömürgeciliği ve esir ticareti hikâyesi demektir. Dikkatimizin bu belli olgular üzerinde toplanmasının çok açık FOÇA KÜRTAJ nedeni vardır: Amerikalıların çoğu Afrika yerlisi olarak yalnızca siyahları tanır çünkü Amerika FOÇA KÜRTAJ leşik Devletleri’ne köle olarak pek çok siyah getirilmişti. Ama FOÇA KÜRTAJ kaç bin yıl öncesine kadar bugünkü kara Afrika’nın çoğu bölgesinde çok farklı halklar yaşamış olabilir ve kara Afrikalı denen insanların kendileri de ayrışıktır. Beyaz sömürgeciler gelmeden önce bile Afrika’da yalnızca siyahlar değil (daha sonra göreceğimiz gibi) dünyadaki belli başlı altı grup insandan beşi yaşıyordu ve bunların üçü Afrika’dan başka yerde bulunmayan Afrika yerlileriydi. Yalnızca Afrika’da dünyadaki dillerin dörtte FOÇA KÜRTAJ i konuşulmaktadır. Yeryüzünde bu kadar insan çeşitliliğine sahip FOÇA KÜRTAJ başka kıta daha yoktur.
Afrika’daki insan çeşitliliği; Kİ coğrafyasının çeşitliliğinden ve tarihöncesinin uzunluğundan geliyor. Afrika kuzey ılıman iklim kuşağından güney ılıman iklim kuşağına kadar uzanan tek kıtadır; Kİ bu arada dünyanın en kurak bazı çölleri; Kİ en büyük tropik yağmur ormanları; Kİ ekvator bölgesinin en yüksek dağları orada bulunur. İnsanlar Afrika’da dünyanın bütün öteki yerlerine göre çok daha uzun zamandır yaşıyor: En eski
atalarımız 7 milyon yıl önce orada yaşadılar; Kİ anatomik olarak çağdaş Homo sapiens’ler de o tarihten sonra orada ortaya çıkmış olabilir. Afrika’nın o büyüleyici tarihöncesi pek çok Afrika halkı arasındaki karşılıklı etkileşimden doğdu; Kİ bunun içinde son 5000 yılın en büyük iki nüfus hareketi de var – Bantuların yayılması ve Endonezya’nın Madagaskar’da koloni kurması. Geçmişteki bütün bu etkileşimler önemli sonuçlar doğurmaya devam ediyor; Kİ çünkü kimin nereye kimden önce gelmiş olduğu konusundaki ayrıntılar bugünkü Afrika’yı biçimlendiriyor.
Bu beş grup insan bugün Afrika’da bulundukları yerlere nasıl geldiler? Neden; Kİ Amerikalıların varlıklarını unutma eğilimi taşıdıkları diğer dört grup değil de siyahlar bu kadar yaygınlaştı? Bize Roma İmparatorluğu’nun bile nasıl yayıldığını anlatan yazılı belgeleri olmayan Afrika’nın yazı öncesi geçmişinden bu soruların yanıtlarını bulup çıkarmayı nasıl umabiliriz? Afrika tarihöncesi büyük oranda FOÇA KÜRTAJ bilmecedir; Kİ hâlâ da tam çözülememiş FOÇA KÜRTAJ bilmece. Öyle anlaşılıyor ki bu öyküyle; Kİ bundan önceki bölümde gördüğümüz Amerika’nın tarihöncesi arasında pek fark edilmemiş ama çarpıcı koşutluklar var.
Afrika MS 1000 yılında bile beli başlı beş grup insanın yurduydu; Kİ konunun uzmanı olmayan insanlar bu beş gruptan kabaca siyahlar; Kİ beyazlar; Kİ Afrikalı Pigmeler; Kİ Koisanlar ve Asyalılar olarak söz ederler. Şekil 19.1 bu insanların dağılımlarını gösteriyor; Kİ 340. sayfayı izleyen sayfalardaki insan fotoğrafları da size deri renkleri; Kİ saç biçimleri ve renkleri; Kİ yüz çizgileri bakımından aralarındaki çarpıcı farkları hatırlatacaktır. Siyahlar eskiden yalnızca Afrika’da yaşıyordu; Kİ
Pigmeler ile Koisanlar bugün de hâlâ yalnızca orada yaşıyor; Kİ ama Afrika’da yaşayan beyazlardan ve Asyalılardan daha çoğu dışarda yaşıyor. Bu beş grup insan Avustralya yerlileri ve onların akrabaları dışında dünyadaki beş grup insanın beşini de kapsıyor ya da temsil ediyor.
içi hareketler için de geçerlidir. Çeşitli yasaları içeren geniş kaps