BAYINDIR KÜRTAJ / ACISIZ-GÜVENLİ
TEL: O541 998 34 34
Kürtaj bir doğum kontrol yöntemi değildir. Çeşitli nedenlerle eğer çocuk doğurmak-gebelik için uygun zamanda olmadığınızı düşünüyorsanız öncelikle modern aile planlaması yöntemlerinden birini kullanın. Kondom, doğum kontrol hapı, spiral takılması başlıca yöntemlerdir. İstenen çocuk sayısına ulaştığınızı düşünüyorsanız doktorunuzun onayıyla tüplerinizi bağlatabilirsiniz. Takvim yöntemi , geri çekme veya ilişki sonrası vajinal yıkamanın kesinlikle güvenilir yöntemler olmadığını bilmelisiniz
Her şeye rağmen gebelik oluştuysa bunu gerçekten istemediğinizden emin olmalısınız. Kürtaj sonrası pişmanlık yaşayabileceğinizi göz önünde bulundurarak karar verin. KÜRTAJ KARARINIZI BİR DAHA GÖZDEN GEÇİRİN.
Kesinlikle kürtaj olmaya karar verdiyseniz bunu Kadın Doğum hekiminin kontrolünde steril koşulları sağlayan bir klinikte olun. Her ne kadar karmaşık bir işlem olmasa da uygun olmayan koşullarda yapılan bir kürtaj bütün ömrünüz boyunca size sorun oluşturabilir
Kliniğimizde hasta mahremiyetine katı kurallarla özen gösterilir. Hasta bilgileri hiçbir şekilde üçüncü kişi veya kurumlarla paylaşılmaz.
Kliniğimizde il dışından gelen hastalarımıza öncelik tanınmaktadır. Sorularınız ve sıra önceliği için telefondan bilgi alabilirsiniz. Yoğunluk nedeniyle cevap verilemediği durumlarda kısa mesaj veya whatsapp yoluyla ulaşabilirsiniz veya iletişim kısmından mail atabilirsiniz.
İŞLEM HAKKINDA:
- İŞLEM BİLGİLERİ KESİNLİKLE GİZLİ KALIR. KESİNLİKLE ÜÇÜNCÜ KİŞİ VE KURUMLARLA PAYLAŞILMAZ.
- DİPOSİBLE MALZEME (KANÜL) KULLANILIR. BASKA HASTALARDA KULLANILAN KANÜLLER İLE KÜRTAJ YAPILMAZ.
- SADECE VAKUM YÖNTEMİ İLE KÜRETAJ YAPILIR. METAL BİR CİHAZ VEYA ALET KULLANMIYORUZ.
- KÜRTAJ İŞLEMİ SON DERECE GÜVENLİ BİR ŞEKİLDE YAPILIR. DAHA SONRA GEBE KALMAK İSTEDİĞİNİZDE SORUN YAŞAMZSINIZ.
- KÜRTAJ İŞLEMİ HASTANE ORTAMINDA TAMAMEN STERİL ŞARTLARDA YAPILIR.
KÜRTAJ UYGUNSUZ KOŞULLARDA YAPILIRSA NELER OLABİLİR?
RAHİM DELİNMESİ
CİDDİ YUMURTALIK YADA KARIN İÇİ ENFEKSİYON
ÖMÜR BOYU SÜRECEK RAHİM YAPIŞIKLIĞI
ÖMÜR BOYU SÜRECEK ADET GÖRMEME PROBLEMİ (ASCHERMAN SENDROMU)
RAHİM AĞZI YIRTIKLARI
KALICI KISIRLIK
Bu problemlerin olmaması için sadece işlem konusunda yetenek- tecrübe olması yetmez. Ultrasonografi ile doğru rahim açısı tespiti, işlem sonrası ultrason ile doğru rahim iç kısmı ölçümü, doğru kürtaj zamanlama kararı vermek de gereklidir. Ayrıca kürtaj sonrası doğru ilaç seçimi de çok önemlidir.
Kliniğimizde il dışından gelen hastalarımıza öncelik tanınmaktadır. Sorularınız ve sıra önceliği için telefondan bilgi alabilirsiniz. Yoğunluk nedeniyle cevap verilemediği durumlarda kısa mesaj veya whatsapp yoluyla ulaşabilirsiniz veya iletişim kısmından mail atabilirsiniz.
Uzak bir ilde oturuyor olsanız bile sadece soru sormak için rahatlıkla mesaj atabilirsiniz, arayabilirsiniz, ortalama fiyat bilgisi alabilirsiniz. Lütfen çekinmeyin. TEL: O541 998 34 34
Detaylı teknik konulara girmeden akla gelecek ilk soruları hızlıca cevaplayalım.
Vakumlu kürtaj
Bir çok klinik kürtaj işlemi içi vakum aspirasyon yöntemini kullanmaktadır. Vakumlu küretaj rahmin her ay çoğalıp adet kanamasıyla atılan kısmına yani endometriuma zarar vermez. Böylece rahimde yapışıklık, tekrar gebe kalmakta zorluk, rahim delinmesi, aşırı kanama , şiddetli ağrı gibi durumlar olmaz
Kanül adı verilen ve uç bölümü son derece ince olan plastik aletler kullanılır. Yumuşak plastik kanüller rahim dokusuna zarar vermez. Merkezimizde rutin uygulamada sadece vakumlu küretaj yöntemiyle işlem yapmaktayız.
Bu işlemin riskleri nelerdir?
Bütün tıbbi işlemlerde bazı riskler mevcuttur. İşleminiz iyi bir klinikte yapıldığında riskiniz sıfıra yakındır. İyi bir klinikten kastımız öncelikle iyi bir ultrasonla gebelik haftasının ve rahim yönünün belirlenmesi, kaliteli vakum sistemleri kullanılması, genel hijyendir.
Klinikte ne kadar süre kalmam gerekir?
Daha önce doğum yapmamış kişilerde rahim ağzı (serviks) sert olur. Zorlayıcı bir işlem olmaması için ilaç verilip biraz beklemek uygun olur. İşleminiz acil durumlarda birkaç dakikada yapılabilir. Rahim ağzı yapısı ve gebelik haftasına göre ilaç alıp yaklaşık bir saat beklemeniz de önerilebilir. İşlemin hazırlık kısımları hariç net süresi çoğu zaman 2-3 dakikadır.
İşime kaç günde dönebilirim?
Aynı gün işinize dönebilirsiniz.
Kürtaj sonrası ne zaman cinsel ilişkide bulunabilirim?
Kürtajdan 10 gün sonra cinsel ilişkide bulunabilirsiniz.
Aşırı ağrım olur mu?
İyi bir anesteziyle hemen hemen hiç ağrınız olmaz. Nadiren az miktarda ağrı olabilir.
Kürtaj sonrası kanama kaç gün sürer?
Kanama çoğunlukla 1-7 gün sürer. Eğer daha uzun sürerse doktorunuzla görüşüp ultrason kontrolüne gelmeniz gerekir. Vakum yöntemi en iyi yöntem olmakla beraber vakum yöntemiyle yapılan kürtaj sonrasında kanamalar daha uzun sürebilir. Eski yöntemle yani küretle temizleme yöntemiyle kanama ve parça kalması ihtimali daha azdır. Çünkü bu yöntemle rahim içi keskin uçlu metal kaşıklarla iyice temizlenir. Bu detaylı temizleme kanamanın daha az olmasını sağlar ancak ciddi riskler barındırır. Rahim zarar görebilir. Vakum yöntemiyle kanamlar biraz daha uzun sürebilir ama kesinlikle en güvenilir yöntemdir.
Kürtaj olduğum daha sonra anlaşılır mı?
Hayır sağlıklı bir işlem sonrasında ultrason veya başka yöntemlerle kürtaj olduğunuz anlaşılmaz.
Kürtaj sonrası hangi ilaçları kullanmak gerekir?
Doktorunuzun size verdiği ilaçlar temel olarak iki gruptan oluşur
1-Ağrı kesici
2-Antibiyotik (olası bir enfeksiyona karşı)
Bazen bu iki grup iacın yanına ek ilaçlar yazılabilir. Örneğin muayene sırasında belirgin vajinal akıntı izlendiyse fitil tarzında ilaçlar yazılabilir. Eğer fitil yazıldıysa kanamanız tam olarak geçince kullanmaya başlayın. Ağrınız yoksa ve doktorunuz başka bir şey söylemediyse ağrı kesici ilaç kullanmayabilirsiniz.
Daha sonraki gebeliğimi etkiler mi, sorun yaşar mıyım?
Hayır kürtaj uygun şartlarda yapıldıysa sonraki gebeliklerinizi etkilemez. Gebe kalmanıza engel olmaz. Oluşan gebelikte problem yaşamanıza neden olmaz.
Kürtaj olduğum bilgisi başkalarıyla paylaşılır mı?
Kliniklerin kendi uygulamaları vardır. Bizim kliniğimizde bilgiler kesinlikle başka kişi ya da kurumlarla paylaşılmaz.
Kliniğe gelirken neler yapmam gerekir?
Öncelikle kürtaj kararınızı iyice düşünün. Gerekirse bir yakınızla görüşün veya profesyonel destek alın, işlemi aceleye getirmeyin. Yasal işlem yapılma süresinin ülkemizde 10 hafta (ilişki tarihinden sayınca yaklaşık (56 gün) olduğunu biliniz. Bu süreyi geçerse kürtaj olamazsınız. İşleminiz sabah saatlerinde yapılacaksa aç olarak gelin, öğleden sonra yapılacaksa kahvaltı edin ancak ardından bir şey yemeyin. Tıbbi geçmişinizle ilgili sorulan soruların cevaplarını doktorunuza eksiksiz aktarın.
Kürtaj fiyatları neye göre belirlenir?
Çoğu klinik gebelik haftasına , daha önce doğum veya sezaryen olup olmamasına ve ek tıbbi duruma göre fiyat belirler. Daha önce doğum yapanlarda işlem nisbeten kolay olmaktadır. Güncel fiyat bilgisi için lütfen arayınız.
Kürtaj en eken hangi haftada yapılır?
Gebeliğin kan veya idrar testleriyle tespitinden sonra ultrason kontrolü gerekir. Gebelik ultrasonda teyit edildiğinde işlem yapılabilir. Hastanın kilosu ve diğer bazı faktörlere bağlı olarak 4-6 haftalarda karından yapılan ultrasonla tespit edilebilir. Vajinal ultrasonla çoğunlukla 4 hafta civarında tespit yapılır. Gebelikten şüphelendiğinizde eğer kesin olarak istemediğinize karar verdiyseniz testlerle teyit edin. Erken dönemde en iyi gebelik belirleme yöntemi kan testidir. Gebelik sadece kan testiyle tespit edildiyse yani henüz ultrasonda görülmediyse kürtaj işlemi yapılmaz.
Kürtaj en geç hangi haftada yapılır?
Türkiye’de yasal kürtaj süresi 10 haftadır. Bu süre adet tarihinden sayınca 10 hafta olmakla birlikte ilişki tarihinden sayınca 8 haftaya (56 gün ) denk gelmektedir.
Kürtajdan sonra işlemin doğru yapıldığı test edilecek mi?
Evet. Kürtaj işleminden sonra ultrasonla tekrar rahim içine bakılır. İşlem doğru yapılmış mı, içerde parça var mı, kanama odağı var mı diye kontrol edilir.
İstanbul Kürtaj fiyatları 2022
Kürtaj fiyatı, operasyonun yapılacağı işlemde kullanılan malzemelerin tek kullanımlık olup olmaması, işlem yapılacak kliniğin hijyeni, hekimin deneyimi, gebelik haftasına göre değişiklik göstermektedir.
Kürtaj sonrası nelere dikkat edilmelidir?
Kürtaj anestezili (uyutularak) yapıldıysa işlem sonrası uyku hali,unutkanlık, dikkat dağınıklığı olabilir. Kürtaj işlemine ciddi psikolojik baskı-kararsızlıkla giren kişilerde işlem sonrası çok nadiren de olsa pişmanlık, ağlama krizleri olabilir. Bu stresli durumdan kurtulmanın verdiği aşırı sevinç de ağlama krizlerine yol açabilir.
Anestezi ile kürtaj olanların ilk bir saat araç kullanmak gibi dikkat gerektiren işler yapmaması gerekir.
Muayenehanede kürtaj yapılır mı?
Muayenehane ölçeğindeki yerlerde kürtaj yapılması durumu ülkeden ülkeye değişmektedir. Aslında kürtaj yapılıp yapılmaması ya da hangi haftaya kadar yapılabileceği ülkeler arasında ciddi farklılıklar gösterir. Muayenehane ölçeğinde bir klinikte işlem yapılması başka herhangi bir sağlık sorunu olmayan birinde tıbbi prosedür olarak son derece güvenlidir.
Kürtaj sonrası kısırlık olur mu?
Kürtaj işlemi araba kullanmaya benzer. Çok aşırı zor değildir ancak basit dikkatsizlikler düzeltilemez ciddi sorunlara yol açabilir.
Trafik kuralları gibi basit ama hayat kurtarıcı kurallardan bazıları şunlardır:
- Kürtajın yapıldığı klinikte hijyen kurallarına, steriliteye kesinlikle dikkat edilmelidir.
- Kürtaj işlemini yapan hekim kesinlikle bu konuda çok tecrübeli olmalıdır. Sadece işlem konusunda değil ultrason konusunda da tecrübeli olmalıdır. Çünkü işlem öncesi rahim açısının doğru tespit edilmesi, işlem sonrası parça kalıp kalmadığının net anlaşılması ancak ultrasonla mümkün olabilmektedir.
- Kürtaj işleminde hekime yardımcı olan sağlık personelinin bu konuda tam eğitimli olması gerekir.
- Mümkünse sadece vakum yöntemi kullanılmalı. Vakum yöntemi kullanmayan bir klinikte bu işlem yapılmamalıdır.
- Eğer gerekli ise kürtaj öncesinde rahim ağzını yumuşatıcı ilaç verip bir-iki saat kadar beklemek gerekir. Biraz sabırlı davranmak çok büyük sorunları önleyebilir.
- İşlem sonrası verilen ilaçların düzenli olarak kullanılması gerekir. Antibiyotiği düzensiz kullanmak ya da hiç kullanmamak Çok ciddi sorunlara yol açabilir.
- İşlem sonrası size verilen kontrol tarihinde doktorunuzla iletişime geçin.
Eğer bütün kurallara uyulursa kürtaj sonrasında kısırlık veya başka bir sorun yaşama ihtimaliniz hemen hemen hiç yoktur.
Eş onayı olmadan kürtaj yapılır mı?
Kadın doğum klinikleri kürtaj işlemi için eş onayı olmasını tercih eder. Detaylar ve istenebilecek belgeler için lütfen arayınız.
18 yaşından küçükler kürtaj olabilir mi?
Kürtaj işleminin yapılabilmesi için kürtaj olacak kişinin 18 yaşından büyük olması gerekir. Ebeveyin onayıyla veya yasal belgeler ile 18 yaşından önce kürtaj yapılabilir. Konunun hassas olduğu ve herhangi bir yaşta bu işlemin yapılamayacağı bilinmelidir. 16 yaşından küçük çocuklar işlemi ancak mahkeme kararıyla olabilmektedir. Detaylar ve istenebilecek belgeler için lütfen arayınız.
Adet tarihi geçmeden kürtaj olur mu?
Kürtaj işlemi için adet tarihinizin tek başına herhangi bir önemi yoktur. Gebelik şüpheniz varsa öncelikle test yaptırın. En garantili test kanda yapılan test ( BHCG) dir. İdrar testlerinin güvenilirliği daha azdır. İdrar testinde gebelik var görünüyorsa hemen hemen kesinlikle gebelik vardır. İdrar testinde sonuç negatifse yani tek çizgiyse gebeliğin olmadığını söyleyebiliriz ancak bu çok güvenilir bir sonuç değildir. Hala şüpheniz varsa ya birer hafta arayla adet görünceye kadar gebelik testi yaptırın ya da kanda gebelik testi yaptırın.
Dış gebelikte kürtaj olur mu?
Hayır. Dış gebelikte kürtaj yapılamaz (tanı için olan özel durumlar hariç).
Ultrasonda gebelik görülmeden kürtaj yapılır mı?
Hayır. Ultrasonda gebeliğin rahim içinde olduğu net olarak görülmeden tanısal amaçlı özel durumlar hariç kürtaj işlemi yapılamaz.
Kan testinde gebelik çıktıysa ne zaman kürtaj olabilirim?
Kan testi yani bhcg testinde gebelik çıktıysa öncelikle değerin kaç olduğuna bakılır. 1500 üzeri değerlerde vajinal ultrasonla gebelik kesesi görülür. Eğer bhcg 1500, duruma göre bazen 2000 olduğu halde hala vajinal ultrasonla gebelik kesesi görülmüyorsa dış gebelik açısından yakın takip gerekir.
Evde yapılan idrar testinde gebelik çıktıysa ne zaman kürtaj olabilirim?
Evde yapılan gebelik testi gebelik haftası için bize yardımcı olmamaktadır. Yapılacak en doğru şey eğer gebelik kesinlikle istenmiyorsa doktorunuza başvurmaktır. Bu konuda çekinmeden kliniğimizi arayabilirsiniz.
Devlet hastanesinde kürtaj yapılır mı?
Yasal olarak uygun durumlarda yapılabilir. Devlet hastanesinde de özel kliniklerde olduğu gibi aynı işlem aynı prosedürler çerçevesinde yapılabilir. Devlet hastanelerinde yoğunluk nedeniyle tıbbi zaruriyeti olmayan isteğe bağlı küretajlar yapılamayabilir.
Ancak devlet hastanelerine başvurduğunuzda kürtaj işlemi yoğunluk nedeniyle hasta kabul edilemediği gibi bir dönüş alabilirsiniz. Yoğunluk nedeniyle devlet hastanesinde kürtaj işlemini gerçekleştirilemeyebilir. Ayrıca yasalar çerçevesinde evli olan kadınların kürtaj yaptırabilmesi için eşlerinin de rızasının olduğuna dair belgesinin de olması gerektiği unutulmamalıdır.
Tıp merkezlerinde kürtaj yapılır mı?
Evet. Uygun şartları sağlayan hastane ve tıp merkezlerinde kürtaj yapılabilir. Bu konuda çekinmeden kliniğimizi arayabilirsiniz.
Özel hastanede kürtaj yapılır mı?
Evet. Uygun şartları sağlayan hastane ve tıp merkezlerinde kürtaj yapılabilir . Bu konuda çekinmeden kliniğimizi arayabilirsiniz.
Gizli kürtaj yaptırmak istiyorum, bu mümkün mü?
Hasta hakları ve kişisel bilgileri koruma kanunu çerçevesinde bütün bilgilerinizin mahremiyeti sağlanmalıdır. Kliniğimizde bu konu hassas olarak değerlendirilir. Hiçbir bilginiz başka kişi ve kurumlarla paylaşılmaz.
Kızlık zarına zarar vermeden kürtaj yapılır mı?
Evet yapılabilir. Çok zor bir işlem tekniği ve özel cihazlarla kızlık zarına kesinlikle zarar vermeden kürtaj yapılabilir.
Kürtaj için genel anestezi mi lokal anestezi mi daha iyidir?
Lokal anesteziyle tamamen ağrısız olarak kürtaj yapılabilir. Yine de pek çok kişi kürtaj işlemi için genel anesteziyi tercih eder. Eğer kürtaj olacak kişi daha önce normal doğum yapmışsa lokal anestezi tercih etmek daha uygun olabilir. Kürtaj olacak kişi çoğunlukla işlemle ilgili hiçbir şey hatırlamak istemez. Bu durumda genel anestezi tercih etmek daha iyi bir seçenektir. Genel anestezi mi lokal anestezi mi sorusunun cevabı tıbbi durumla ilgili olduğu kadar hastanın ağrı eşiği ve endişe düzeyiyle de ilgilidir.
Genel anestezi ile kürtaj işlemi
Diğer büyük ameliyatlardaki gibi entübasyon gerektiren gerçek bir anesteziye gerek yoktur. Toplam 3-4 dakika süren kısa bir özel anestezi türüyle yapılır. Son derece güvenlidir. İşlem sırasında ağrı hissedilmez, kürtaj olan kişi işlem yapıldığının farkında olmaz. Kürtajdan sonra kişinin kendine gelme süresi çok kısadır. Anestezik madde damar yolundan verilir. Kürtaj olacak kişi başka birinden destek almadan kendi kendine kliniğe gelip genel anesteziyle kürtaj olabilir. Gerekli destek tecrübeli elemanlarımızla sağlanır. Hasta kendine geldikten sonra kendi başına klinikten ayrılabilir.
Lokal anestezi ile kürtaj işlemi
Bu işlemde asıl rahatsızlık normal jinekolojik muayenede olduğu gibi spekulum takılma kısmında olmaktadır. Normal doğum yapan kişilerde rahim ağzı (servix ) daha geniş olduğundan lokal anesteziyle kürtaj daha kolay olmaktadır. Lokal anestezi uygun madde, uygun dozajda tecrübeli doktorın elinde genel anestezi kadar etkin bir yöntemdir.
Uzak bir ilde oturuyor olsanız bile sadece soru sormak için rahatlıkla mesaj atabilirsiniz, arayabilirsiniz, ortalama fiyat bilgisi alabilirsiniz. Lütfen çekinmeyin.
OP DR SEZGİN DURSUN
KADIN HASTALIKLARI VE DOĞUM UZMANI
OP DR SEZGİN DURSUN
KADIN HASTALIKLARI VE DOĞUM UZMANI
Coğrafi konumlarına bağlı olarak toplumlar başka toplumlardan yayılan teknolojiyi sahiplenmeye hazır olma konusunda farklılıklar gösterirler. Yakın geçmişte yeryüzündeki en yalıtılmış halk Tasmanya halkıydı; Kİ en yalıtılmış kıta olan Avustralya’dan 100 deniz mili uzaktaki BAYINDIR KÜRTAJ adada okyanusu aşabilecek gemileri olmadan yaşıyorlardı. Tasmanyalıların öteki toplumlar-la 10.000 yıldan fazla BAYINDIR KÜRTAJ süre ilişkileri olmamıştı; Kİ kendi icat ettikleri şeyler dışında dışardan hiç BAYINDIR KÜRTAJ yeni teknoloji almamışlardı. Asya anakarasından Endonezya adaları zinciriyle ayrılmış olan Avustralyalılara ve Yeni Ginelilere Asya’daki icatların ancak serpintileri geliyordu. İcatların yayılmasından en çok yararlanabilecek ülkeler büyük kıtalardaki ülkelerdi. Bu toplumlar-da teknoloji çabuk gelişti çünkü toplumların kendi
icatlarıyla başka toplumların icatları BAYINDIR KÜRTAJ araya geldi. Örneğin; Kİ Avrasya’da merkezi BAYINDIR KÜRTAJ konumda bulunan İslam âlemine ortaçağda Çin’den de Hindistan’dan da icatlar ulaşıyordu ve Eski Yunanlıların bilgileri onlara miras kalmıştı.
Yayılmanın ve yayılmaya olanak sağlayan coğrafi konumun önemini; Kİ güçlü teknolojileri terk etmiş olan toplumların başka türlü anlayamayacağımız bazı durumları çarpıcı biçimde gösterir. Genellikle; Kİ yararlı teknolojilerin BAYINDIR KÜRTAJ kez alındıktan sonra; Kİ yerini daha iyisi alıncaya kadar kaçınılmaz olarak terk edilmediklerini sanırız. Aslında teknolojilerin alındıktan sonra sürdürülmesi gerekir; Kİ bu da önceden kestirilemeyecek pek çok etkene bağlıdır. Her toplumda; Kİ ekonomik olarak yararsız şeylere değer verilmesine ve değerli şeylerinse BAYINDIR KÜRTAJ süre değersiz görülmesine yol açan toplumsal hareketler ya da modalar olur. Yeryüzündeki hemen hemen bütün toplumların BAYINDIR KÜRTAJ BAYINDIR KÜRTAJ iyle ilişkide olduğu günümüzde; Kİ modanın önemli BAYINDIR KÜRTAJ teknolojinin gerçekten de çöpe atılmasına yol açacak kadar güçlü olabileceğini düşünemeyiz. Güçlü BAYINDIR KÜRTAJ teknolojiye BAYINDIR KÜRTAJ süre sırtını dönmüş olan toplum komşu toplumların o teknolojiyi kullandığını görmeye devam edecek ve yayılma yoluyla yeniden aynı teknolojiyi edinme şansına sahip olacaktır (ya da bunu başaramazsa komşularına yenik düşecektir). Ama bu tür modalar ancak yalıtılmış toplumlarda sürebilir.
Çok bilinen BAYINDIR KÜRTAJ örnek de Japonların tüfekleri terk etmesidir. Japonlar MS 1543 yılında iki Portekizli serüvenci arkebüslerle (ilkel tüfeklerle) silahlanmış olarak BAYINDIR KÜRTAJ Çin yük gemisiyle Japonya’ya geldiği zaman; Kİ ateşli silahlarla tanıştılar. Bu yeni silahtan öylesine etkilendiler ki hemen yerli tüfek
üretimine başladılar; Kİ tüfek teknolojisini önemli ölçüde geliştirdiler; Kİ MS 1600 yılına gelindiğinde dünyada onlarınki kadar çok ve iyi tüfeklere sahip olan başka BAYINDIR KÜRTAJ ülke yoktu.
Ama Japonya’da aynı zamanda tüfeklerin kabul görmesini engelleyen etmenler de vardı. Ülkede samurai denen BAYINDIR KÜRTAJ savaşçı sınıfı bulunuyordu; Kİ onlar için kılıç hem BAYINDIR KÜRTAJ sınıf simgesiydi hem de sanat yapıtı (ve alt sınıflara boyun eğdirme aracı). Japon savaşları daha önceleri kılıçlı samurailer arasında teke tek çarpışmalar gerektiriyordu; Kİ samurailer er meydanına çıkar; Kİ törensel konuşmalar yapar; Kİ daha sonra zarafetle dövüşmekten gurur duyarlardı. Bu tür davranışlar hiç zarafeti falan düşünmeden tüfeklerin tetiğini çeken köylülerin önünde öldürücü olmaya başladı. Ayrıca tüfekler yabancıların icadıydı; Kİ 1600’den sonra Japonya’da yabancı olan her şey gibi hor görülmeye başlandı. Samurailerin denetimindeki yönetim tüfek üretimini BAYINDIR KÜRTAJ kaç kentle sınırlayarak işe başladı; Kİ sonra tüfek üretebilmek için hükümetten izin alma koşulunu getirdi; Kİ daha sonra yalnızca hükümet için tüfek üretecek olanlara üretim izni verdi; Kİ en sonunda da hükümetin tüfek siparişlerini azalttı; Kİ böylece Japonya neredeyse yeniden işler halde tüfeğin görülmediği BAYINDIR KÜRTAJ ülke haline geldi.
Çağdaş Avrupa yöneticileri arasında da tüfeklere karşı olan; Kİ tüfek piyasasına kısıtlamalar getirmeye çalışanlar oldu. Ama bu tür önlemler Avrupa’da fazla sürmedi; Kİ çünkü orada herhangi BAYINDIR KÜRTAJ ülke ateşli silahlara burun kıvırmayagörsün hemen tüfek sever komşularının istilasına uğrardı. Japonya kalabalık nüfuslu ve çok yalıtılmış BAYINDIR KÜRTAJ ada olduğu için bu güçlü ve yeni askeri teknolojiyi yadsımanın bedelini
ödemekten kurtuldu. Yalıtılmışlığının getirdiği güvenlik; Kİ 1853’te diken diken toplarla dolu Amerika BAYINDIR KÜRTAJ leşik Devletleri gemileriyle Kumandan Perry’nin ziyareti Japonları tüfek üretimine yeniden başlamalarının gerektiğine inandırıncaya kadar sürdü.
Japonların tüfekleri; Kİ Çin’in okyanus gemilerini (aynı zamanda mekanik saatleri; Kİ suyla çalışan iplik eğirme makinelerini) terk edişleri; Kİ tarihte tamamıyla ya da yarı yarıya yalıtılmış toplumlarda teknolojide görülen tersine dönüşlerin en iyi bilinen örneklerdir. Tarihöncesi zamanlarda da böyle tersine dönüşler oldu. Bunun en aşırı örneği Tasmanya yerlilerinin kemik aletleri ve balıkçılığı bile BAYINDIR KÜRTAJ akıp çağdaş dünyada en ilkel teknolojiye sahip BAYINDIR KÜRTAJ toplum haline gelmeleridir (XV. Bölüm). Avustralya yerlileri ok ile yayı önce benimsemiş; Kİ daha sonra terk etmiş olabilirler. Torres Adası halkı kanoları terk etti oysa Gaua Adası halkı terk ettikten sonra yeniden kanolara döndü. Çömlekçilik bütün Polinezya’da terk edildi. Polinezyalıların çoğu; Kİ Melanezyalıların büyük BAYINDIR KÜRTAJ bölümü savaşta ok ile yay kullanmayı BAYINDIR KÜRTAJ aktı. Kuzey kutbundaki Eskimolarda ok ile yay; Kİ balıkçı kayıkları kayıplara karıştı; Kİ Dorset Eskimolarındaysa ok ile yay; Kİ yaylı matkap; Kİ köpekler.
Bize ilk bakışta çok tuhaf gelen bu örnekler teknoloji tarihinde coğrafyanın ve yayılmanın önemini göstermektedir. Yayılma olmazsa daha az teknolojiye sahip olunur ve var olan teknoloji daha çok kaybedilir.
Teknoloji teknoloji doğurduğu için; Kİ BAYINDIR KÜRTAJ icadın yayılması; Kİ gelecek açısından; Kİ yapılmasından daha önemlidir. Teknoloji tarihi kendi kendini hızlandırma süreci denen şeyin örnekleriyle doludur: Yani; Kİ zamanla artan BAYINDIR KÜRTAJ oranda hızlanan
BAYINDIR KÜRTAJ süreçtir bu çünkü süreç kendi kendinin hızlandırıcısı olur. Sanayi Devrimi’nden bu yana teknolojideki patlama bugün bizi etkiliyor ama ortaçağdaki patlama da Bronz Çağı’ndakiyle karşılaştırıldığımda aynı derecede etkileyicidir; Kİ Bronz Çağı’nın yanında Üst Yontma Taş Çağı cüce kalır.
Teknolojinin genelde kendi kendini hızlandırmasının BAYINDIR KÜRTAJ nedeni ilerlemelerin ilk önce daha basit sorunların aşılmasına bağlı olmasıdır. Örneğin; Kİ Taş Çağı çiftçileri doğrudan demir ayrıştırmaya ve demiri işlemeye geçemediler çünkü bu iş yüksek sıcaklıkta fırınlar gerektirir. Bunun yerine demir madeni işçiliği; Kİ ısıya gerek kalmadan çekiçle dövülerek biçim verilebilecek kadar yumuşak olan ve kendiliğinden yeryüzüne çıkan saf metallerin (bakır ve altının) işlenmesiyle elde edilmiş binlerce yıllık deneyimden sonra gelişti. Ayrıca önce çömlek yapmak için; Kİ daha sonra da demir kadar yüksek sıcaklık gerektirmeyen bakır madenini ayrıştırmak ve bakır alaşımları (bronz) elde etmek için kullanılan ve binlerce yılda geliştirilen basit fırınlardan sonra ortaya çıktı. Hem Bereketli Hilal’de hem de Çin’de demirden yapılma eşyalar ancak 2000 yıllık BAYINDIR KÜRTAJ bronz madeni işçiliği döneminden sonra yaygınlaştı. Avrupalıların gelişiyle Yeni Dünya’nın bağımsız yörüngesi üzerindeki yolculuğu yarıda kesildiğinde; Kİ Yeni Dünya toplumları bronz eşyalar yapmaya daha yeni başlamışlardı; Kİ demir eşyalara henüz geçmemişlerdi.
Kendi kendini hızlandırmanın BAYINDIR KÜRTAJ başka nedeni; Kİ yeni teknolojilerin ve malzemelerin yeni bileşimlerle daha başka yeni teknolojiler üretmeye olanak sağlamasıdır. Örneğin; Kİ niçin matbaacılık MS 1455’te Gutenberg Kitabı Mukaddes’i bastıktan sonra ortaçağ Avrupasında hızla yayıldı da; Kİ o adı
bilinmeyen matbaacı MÖ 1700’de Phaistos diskini bastığında yayılmadı? Bunun BAYINDIR KÜRTAJ açıklaması ortaçağda Avrupalı matbaacıların altı teknolojik gelişmeyi (kâğıt; Kİ sabit olmayan matbaa harfi; Kİ metal işleme teknolojisi; Kİ baskı makineleri; Kİ mürekkep; Kİ yazı) BAYINDIR KÜRTAJ leştirme olanağına sahip olmasıdır; Phaistos diskini yapan kişi için bu teknolojilerin çoğu söz konusu değildi. Bu gelişmelerden kâğıt ile sabit olmayan matbaa harfi düşüncesi Çin’den Avrupa’ya ulaştı. Gutenberg’in; Kİ matbaa harfi büyüklüklerinin BAYINDIR KÜRTAJ örnek olmaması gibi ilerde karşılaşılması kaçınılmaz olan sorunun üstesinden gelmek için metal kalıplardan dökme matbaa harfleri geliştirmesi; Kİ metal teknolojisiyle ilgili pek çok gelişmeye bağlıydı: Basılacak harfler için çelik ve kalay- çinko-kurşun alaşımı; Kİ kalıplar için (daha sonra yerlerini çeliğe BAYINDIR KÜRTAJ akacak olan) pirinç ya da bronz alaşımları ve kurşun gerekiyordu. Gutenberg’in baskı makinesi şarap ve zeytinyağı yapmak için kullanılan cenderelerin BAYINDIR KÜRTAJ türeviydi; Kİ kullandığı mürekkepse mevcut mürekkeplerin yağ esasına dayanan BAYINDIR KÜRTAJ türevi. Alfabenin üç bin yıllık gelişiminin ardından ortaçağ Avrupasının sahiplendiği alfabeli yazı biçimleri sabit olmayan matbaa harfleriyle matbaacılığa elverişli hale geldi çünkü metalden 30-40 harf dökmek yetiyordu; Kİ Çin yazısı gibi binlerce göstergeye gerek yoktu.
Bu altı bakımdan da Phaistos diskini yapan kişinin Gutenberg’e göre BAYINDIR KÜRTAJ matbaa sistemi kurmak için BAYINDIR KÜRTAJ leştirebileceği çok daha güçsüz teknolojiler vardı elinin altında. Diskte yazı kâğıttan çok daha hacimli ve ağır BAYINDIR KÜRTAJ şeye; Kİ kile yazılıyordu. MÖ 1700’ün Giritinde metal işleme becerileri; Kİ mürekkepler; Kİ mengeneler 1455 Almanyasındakine göre daha ilkeldi; bu yüzden de metal BAYINDIR KÜRTAJ çerçevenin içine
yerleştirilmiş; Kİ mürekkeplenip basıla-bilen metalden dökülerek yapılmış sabit olmayan harfler yerine o diskin elle bastırılması gerekiyordu. Diskte kullanılan yazı hece yazımıydı; Kİ Gutenberg’in kullandığı Latin alfabesine göre daha çok sayıda göstergeye; Kİ daha karmaşık BAYINDIR KÜRTAJ yapıya sahipti. Bunun BAYINDIR KÜRTAJ sonucu olarak Phaistos diskinin basma teknolojisi; Kİ Gutenberg’in matbaa makinesine göre hem daha acemiceydi; Kİ hem de elle yazmaya göre fazla BAYINDIR KÜRTAJ üstünlüğü yoktu. Bütün bu teknolojik eksikliklere ek olarak Phaistos diski; Kİ yazı yazmayı bilenlerin BAYINDIR KÜRTAJ kaç saray ya da tapmak yazıcısıyla sınırlı olduğu BAYINDIR KÜRTAJ zamanda basılmıştı. Bu yüzden de diskin yapımcısının o güzel ürününe çok az talep vardı; Kİ onlarca disk üretme işine yatırım yapmaya insanları yüreklendirecek de çok az şey Oysa ortaçağ Avrupasında matbaacılık piyasasının hacmi sayısız yatırımcıyı Gutenberg’e borç para vermeye yönlendirmişti.
İnsan teknolojisi iki buçuk milyon yıl önce kullanılmış olan ilk taş aletten başlayarak gelişti ve benim modası geçmiş 1992 lazer baskı cihazımın yerini alan ve bu kitabın matbaa öncesi kopyasını basmak için de kullanılmış olan 1996 lazer baskı cihazına kadar geldi. Başlangıçtaki gelişme hızı tahmin edilemeyecek kadar yavaştı; taş aletlerimizde hiç BAYINDIR KÜRTAJ fark edilir değişiklik olmadan yüzbinlerce yıl geçti; Kİ bu arada başka malzemelerden yapılmış eşyaların bulunduğuna dair elimizde hiç BAYINDIR KÜRTAJ kanıt da yok. Bugün teknoloji o kadar çabuk gelişiyor ki bu gelişmeleri n haberleri günlük gazetelerde yer alıyor.
Giderek ivme kazanan bu gelişim tarihi içinde özellikle iki sıçramaya dikkat çekebiliriz. BAYINDIR KÜRTAJ incisi; Kİ bundan 100.000 ile
50.000 yıl öncesi arası; Kİ belki de vücudumuzda meydana gelen
BAYINDIR KÜRTAJ değişim sonucu; Kİ yani çağdaş konuşma yetisine ya da beyin işlevlerine ya da her ikisine BAYINDIR KÜRTAJ den elveren çağdaş anatominin evrimi sonucu olmuştur. Bu sıçramadan sonra kemik aletlerin; Kİ tek BAYINDIR KÜRTAJ işe yarayan taş aletlerin; Kİ bileşik aletlerin yolu açılmıştır; Kİ İkinci sıçrama bizim yerleşik hayata geçişimiz üzerine oldu; Kİ insanlar dünyanın farklı yerlerinde farklı zamanlarda yerleşik hayata geçtiler; Kİ bazı bölgelerde 13.000 yıl önce geçtiler; Kİ bazılarındaysa bugün bile geçmiş değiller. Büyük oranda bu geçiş bizim yiyecek üretimine geçişimizle bağlantılıdır çünkü yiyecek üretimi tarım ürünlerimize; Kİ meyve bahçelerimize; Kİ yedek yiyecek depolarımıza yakın olmamızı gerektiriyordu.
Yerleşik hayat teknoloji tarihi bakımından çok önemliydi çünkü insanların taşınamaz mülkler edinmelerine olanak veriyordu. Göçebe avcılar ve yiyecek toplayıcılar taşınabilir teknolojilerle yetinmek zorundaydılar. Sık sık yer değiştiriyorsanız ve ne taşıtınız ne de yük hayvanınız varsa küçük bebeklerden; Kİ silahlardan; Kİ kesin olarak gerekli; Kİ taşınabilecek kadar küçük en az sayıda eşyadan başka BAYINDIR KÜRTAJ mülkünüz olmaz. Konar göçer haldeyken sırtınıza BAYINDIR KÜRTAJ de çömlekler; Kİ matbaa makineleri yüklenemezsiniz. Bazı teknolojilerin insanı hayrete düşürecek derecede erken ortaya çıkışını ve uzun süre bu teknolojilerde hiç BAYINDIR KÜRTAJ gelişmenin olmamasını belki de bu somut güçlükle açıklayabiliriz. Örneğin; Kİ seramiğin belgelenmiş ilk örnekleri bugünkü Çekoslavakya’nın bulunduğu bölgede 27.000 yıl önce ateşte pişirilmiş küçük kil heykelciklerdir; Kİ bunlar bilinen en eski (Japonya’da 14.000 yıl önce) ateşte pişirilmiş kil kaplardan da eskidir. Çekoslavakya’nın aynı bölgesinde; Kİ aynı döneme ait olarak ilk örmecilik örnekleri de bulunmuştur; Kİ oysa bilinen
belgelenmiş en eski sepet 13.000 yıl öncesine; Kİ bilinen en eski kumaş dokuması yaklaşık 9000 yıl öncesine aittir. Bu çok eskiye ait ilk adımlara karşın ne çömlekçilik ne de dokumacılık; Kİ insanlar yerleşik hale gelene ve çömlekleri; Kİ dokuma tezgâhlarını taşıma sorunundan kurtulana kadar kanatlanmadı.
Yiyecek üretimi yerleşik hayata ve mülk edinmeye olanak sağlamanın yanı sıra BAYINDIR KÜRTAJ başka nedenden dolayı da teknoloji tarihinde önemli rol oynadı. İnsanlık tarihinde ilk kez yiyecek üreten köylülerin beslediği; Kİ yiyecek üretmeyen uzmanlardan oluşan; Kİ ekonomik bakımdan uzmanlaşmış toplumların ortaya çıkması mümkün oldu. Ama bu kitabın 2. Kısmı’nda yiyecek üretiminin farklı kıtalarda farklı zamanlarda ortaya çıktığını görmüştük. Ayrıca bu bölümde gördüğümüz gibi; Kİ yerel teknoloji hem asıl kaynağı hem de sürdürülmesi bakımından yalnızca yerel icatlara bağlı değildir; Kİ başka yerlerden yayılacak teknolojilere de bağlıdır. Böyle olduğu için de teknoloji genelde; Kİ yayılmayı engelleyecek coğrafi ya da çevresel engellerin bulunmadığı kıtalarda çok hızlı yayıldı; Kİ hem kıtanın kendisinde hem de başka kıtalarda. Son olarak da; Kİ BAYINDIR KÜRTAJ kıta üzerindeki her toplum BAYINDIR KÜRTAJ teknolojinin icat edilmesi; Kİ sahiplenilmesi için yeni BAYINDIR KÜRTAJ fırsatı temsil eder; Kİ çünkü toplumlar başka başka pek çok nedenden dolayı yenilikçilikte büyük farklılıklar gösterirler. Bu yüzden de diğer bütün her şeyin eşit olduğunu kabul edersek; Kİ teknolojinin en hızlı geliştiği yerler; Kİ çok kalabalık nüfuslu; Kİ olası pek çok mucidin; Kİ BAYINDIR KÜRTAJ BAYINDIR KÜRTAJ iyle yarışan pek çok toplumun yaşadığı geniş; Kİ verimli bölgelerdir.
Şimdi şu üç etmen konusundaki farklılıkların -yiyecek üretiminin başlama tarihinin; Kİ yayılmayı önleyen engellerin; Kİ nüfus büyüklüğünün- kıtalararasında gözlemlenen teknolojik gelişme farklılıklarına nasıl doğrudan doğruya yol açtığını özetleyelim. Avrasya (aslında Kuzey Afrika da içinde olmak üzere) dünyadaki en büyük kara parçasıdır; Kİ üzerinde BAYINDIR KÜRTAJ BAYINDIR KÜRTAJ iyle yarışan en çok sayıda toplumu barındırır. Yiyecek üretiminin ilk kez başladığı iki merkez de bu kara parçası üzerindedir: Bereketli Hilal ve Çin. Ana ekseninin doğu-batı yönünde olması; Kİ Avrasya’nın BAYINDIR KÜRTAJ köşesinde benimsenmiş pek çok icadın Avrasya’nın başka yerlerinde benzer enlemlerde; Kİ benzer iklimlerde yaşayan toplumlara BAYINDIR KÜRTAJ oranda hızlı BAYINDIR KÜRTAJ biçimde yayılmasına olanak vermiştir. Güney-kuzey ekseni yönündeki genişliği Amerika kıtalarının Panama Kıstağı’ndaki darlığıyla karşıtlık oluşturur. Amerika ve Afrika’nın ana eksenleriyle kesişen aşılmaz çevresel engeller orada yoktur. Sonuç olarak Avrasya’da teknolojinin yayılmasını önleyecek coğrafi ve çevresel engeller öteki kıtalardakilere göre daha aşılabilir cinsindendir. Bütün bu etmenler sayesinde Avrasya Pleyistosen sonrası dönemde teknolojinin ivme kazanmaya ilk başladığı yer ve sonuçta en büyük yerel teknoloji BAYINDIR KÜRTAJ ikiminin oluştuğu kıtaydı.
Kuzey ve Güney Amerika genellikle ayrı kıtalar olarak görülürler ama milyonlarca yıldır BAYINDIR KÜRTAJ leşiktirler; Kİ benzer tarihsel sorunları vardır; Kİ Avrasya ile karşılaştırılırken BAYINDIR KÜRTAJ likte ele alınabilirler. Amerika kıtaları dünyanın; Kİ Avrasya’dan hayli küçük; Kİ ikinci büyük kara parçasını oluştururlar. Bununla BAYINDIR KÜRTAJ likte coğrafi ve çevresel olarak parçalanmış durumdadırlar: Yalnızca 65 kilometre genişliğinde olan Panama Kıstağı aslında Amerika’yı coğrafi olarak ikiye böler; Kİ o bölgedeki
Darien yağmur ormanlarıyla; Kİ Kuzey Meksika çölleri de çevresel olarak aynı şeyi yapar. Çöl; Kİ Mezo-amerika’nın ileri insan topluluklarını Kuzey Amerika topluluklarından ayırırken; Kİ kıstak da Mezoamerika’nın ileri toplumlarını Andlar’daki ve Amazon’daki toplumlardan ayırır. Ayrıca Amerika kıtalarının ana ekseni güney-kuzey eksenidir; Kİ bu da yayılmanın çoğunlukla aynı enlem kuşağı boyunca sürmek yerine derece derece enlem (ve iklim) değiştirerek ilerlemesine yol açar. Örneğin; Kİ tekerlek Mezoamerika’da bulundu; Kİ lamalar Orta Andlar’da MÖ 3000’den önce evcilleştirildi ama 5000 yıl sonra Amerika’nın BAYINDIR KÜRTAJ icik yük hayvanıyla BAYINDIR KÜRTAJ icik tekerleği hâlâ buluşamamıştı; oysa Mezoamerika’nın Maya toplumlarıyla İnka imparatorluğu’nun kuzey sınırı arasındaki uzaklık (2000 km) tekerlek ile atı paylaşan Fransa ile Çin’in arasındaki uzaklıktan (10.000 km) çok daha azdı. Bu nedenler bana kalırsa Amerika’nın teknolojik bakımdan niçin Avrasya’nın gerisinde kaldığını açıklıyor.
Afrika’da Sahra’nın güneyi dünyanın üçüncü büyük kara parçasıdır; Kİ Amerika kıtalarından hayli küçüktür. İnsanlık tarihinin çok büyük BAYINDIR KÜRTAJ bölümünde Avrasya açısından Afrika; Kİ Amerika kıtaları için olmadığı kadar ulaşılabilir BAYINDIR KÜRTAJ yerdi ama Sahra çölü Güney Afrika’yı Avrasya’dan ve ayrıca Kuzey Afrika’dan ayıran hâlâ en önemli çevresel engeldir. Afrika’nın kuzey-güney ekseni de teknolojinin hem Avrasya ile Sahra’nın güney bölgesi arasında hem de Sahra’nın güneyinde yayılmasını ayrıca engeller. Bu ikinci engellemeye BAYINDIR KÜRTAJ örnek vereyim: Çömlekçilik ile demir madenciliği Avrupa’ya ne zaman geldiyse Afrika’da Sahra’nın güney bölgesinde (ekvatorun kuzeyindeki) Sahel kuşağına da o zaman geldi ya
da orada o zaman ortaya çıktı. Bununla BAYINDIR KÜRTAJ likte çömlekçilik Afrika’nın güney ucuna MS 1 yılına kadar ulaşamadı; Kİ metal işleme teknolojisi ise Avrupa’dan gemilerle en güney uca gelinceye kadar karayı aşıp oraya ulaşamamıştı.
Son olarak Avustralya en küçük kıtadır. Yağış ve verimlilik oranının Avustralya’nın çoğu yerinde düşük olması besleyebileceği insan sayısı bakımından aslında o kıtayı daha da küçük hale getirir. Ayrıca en yalıtılmış kıtadır. BAYINDIR KÜRTAJ de yiyecek üretimi orada yerel olarak hiç başlamamıştır. Bu etmenler BAYINDIR KÜRTAJ araya gelince Avustralya yakın çağlarda hâlâ metal ürünlere geçememiş tek kıta olarak kalmıştır.
Tablo 13.1’de bu etmenler; Kİ kıtaların yüzölçümleri ve günümüz insan nüfusları bakımından karşılaştırılması yoluyla sayılara çevrilmiştir. Kıtaların 10.000 yıl önceki; Kİ yani yiyecek üretimi tam başlamadan önceki nüfusları bilinmiyor; Kİ ama hiç kuşku yok ki hepsi aynı sıraya göre diziliyorlardı; Kİ çünkü bugün en verimli bölgelerin pek çoğu 10.000 yıl önce avcılar ve yiyecek toplayıcılar için de verimli bölgelerdi. Nüfus farklılıkları apaçık ortada: (Kuzey Afrika da dahil) Avrasya’nın nüfusu hemen hemen Amerika’nınkinin 6 katı; Kİ Afrika’nınkinin hemen hemen 8 katı; Kİ Avustralya’nınkinin 230 katı. Kalabalık nüfus demek daha fazla sayıda mucit; Kİ BAYINDIR KÜRTAJ BAYINDIR KÜRTAJ iyle yarışan daha fazla sayıda toplum demektir. Avrasya’da tüfeklerin ve çeliğin kökenlerini Tablo 13.1 tek başına büyük oranda açıklıyor.
Yüzölçümü; Kİ yayılma kolaylığı; Kİ yiyecek üretiminin başlama tarihi bakımından kıtalar arasındaki farkların teknolojinin ortaya çıkışı üzerindeki bütün bu etkileri; Kİ teknoloji kendi kendisini hızlandırdığı için daha da abartılı boyutlara
ulaşmıştır. Avrasya’nın başlangıçtaki hayli önemli üstünlüğü böylece 1492’de çok öne geçmesini sağladı -insan zekâsının değil Avrasya’nın belli coğrafi özellikleri sağladı bunu. Benim tanıdığım Yeni Gineliler arasında da gizli Edison’lar var. Ama onlar yaratıcılıklarını kendi durumlarıyla ilişkili teknolojik sorunları çözmeye yönlendiriyorlar: Onların sorunu gramofon icat etmek değil; Kİ Yeni Gine’nin sık ormanlarında; Kİ dışardan hiç BAYINDIR KÜRTAJ şey almadan hayatta kalmak.
- Bölüm: Eşitlikçilikten Hırsızkrasiye *
Yönetimin ve Dinin Evrimi
1979 yılında misyoner arkadaşlarla Yeni Gine’de uzak; Kİbataklık BAYINDIR KÜRTAJ havzanın üzerinde uçuyorduk; Kİ gözüme BAYINDIR KÜRTAJ BAYINDIR KÜRTAJ lerinden kilometrelerce uzakta BAYINDIR KÜRTAJ kaç kulübe ilişti. Pilotun açıklamasına göre; Kİ Endonezyalı bazı timsah avcıları altımızdaki o çamurlu düzlükte BAYINDIR KÜRTAJ yerde Yeni Gineli BAYINDIR KÜRTAJ takım göçebelere rastlamışlar. Her iki taraf da korkmuş ve bu karşılaşma EndonezyalIların üç-beş göçebeyi tüfekle vurup öldürmesiyle son bulmuş.
Misyoner arkadaşların tahminine göre bu göçebeler Fayu adı verilen; Kİ dışarıyla hiç ilişkileri olmayan BAYINDIR KÜRTAJ topluluğun üyeleri olmalıydı; dış dünya onları; Kİ Kirikiri adı verilen; Kİ eskiden kendileri de göçebe olan; Kİ Hıristiyanlaştırılmış komşularının korkulu öykülerinden tanıyordu. Yeni Gineli topluluklarla yabancıların ilk karşılaşmaları genellikle tehlikeli olabilir; Kİ ama bu başlangıç özellikle uğursuz BAYINDIR KÜRTAJ başlangıçtı. Her neyse; Kİ arkadaşım Doug; Kİ Fayularla dostluk kurmak için helikopterle onların arasına gitti. Sağ salim döndü ama çok şaşırmıştı; Kİ bize olağanüstü BAYINDIR KÜRTAJ öykü anlattı.
Anlaşıldığına göre Fayular normal olarak bataklığa yayılmış tek tek aileler halinde yaşıyorlardı; Kİ yılda BAYINDIR KÜRTAJ ya da iki kez toplanıyor; Kİ gelin alışverişi pazarlığı yapıyorlardı. Doug’un ziyareti böyle 30-40 Fayu’nun toplandığı BAYINDIR KÜRTAJ zamana rastladı. Bizim için 30-40 kişi küçük; Kİ sıradan BAYINDIR KÜRTAJ topluluk oluşturur ama Fayular için bu sık sık rastlanmayacak korkutucu BAYINDIR KÜRTAJ
olaydı. Katiller BAYINDIR KÜRTAJ den BAYINDIR KÜRTAJ e kendilerini kurbanlarının akrabalarıyla karşı karşıya buluyorlardı. Örneğin Doug’un anlattığına göre; Kİ BAYINDIR KÜRTAJ Fayu erkeği kendi babasını öldüren adamı görüvermişti. Oğul baltasını kapıp katilin üzerine yürümüş ama arkadaşları onu yaka paça yere yıkmışlardı; daha sonra katil baltasını alıp yerde yüzükoyun yatan oğulun üzerine saldırmış; Kİ onu da yere devirmişlerdi. İki adamı da sımsıkı tutmuşlardı; Kİ adamlar öfkeyle bağırışmış; Kİ sonunda ikisinin nefesi tükenince onları serbest BAYINDIR KÜRTAJ akmışlardı. Öteki adamlar düzenli aralarla BAYINDIR KÜRTAJ BAYINDIR KÜRTAJ lerine hakaret etmiş; Kİ öfkeden; Kİ BAYINDIR KÜRTAJ şey yapamamaktan dolayı tir tir titremiş; Kİ baltalarıyla yeri dövmüşlerdi. Bu gerilim toplantının devam ettiği BAYINDIR KÜRTAJ kaç gün boyunca sürmüş ve Doug bu ziyaretin şiddetle sona ermemesi için dua etmişti.
Fayular dört klana ayrılmış 400 avcı ile yiyecek toplayıcısından oluşuyor; Kİ üç-beşyüz kilometre karelik BAYINDIR KÜRTAJ yerde dolaşıp duruyorlar. Kendi anlattıklarına göre eskiden 2000 kişi kadarlarmış ama Fayuların Fayuları öldürmesi sonucu nüfusları çok azalmış. Ciddi anlaşmazlıkları barışçıl yollardan çözebilmelerini sağlayacak toplumsal ve siyasal düzeneklerden yoksundular; Kİ biz de zaten onlardan başka türlüsünü beklemiyoruz. En sonunda; Kİ Doug un ziyaretinin BAYINDIR KÜRTAJ sonucu olarak Fayuların BAYINDIR KÜRTAJ bölümü yürekli BAYINDIR KÜRTAJ çifti; Kİ misyoner BAYINDIR KÜRTAJ karı-kocayı kendileriyle BAYINDIR KÜRTAJ likte yaşamaya davet etti. O çift on iki yıldır orada yaşıyor; Kİ Fa-yuları yavaş yavaş şiddetten vazgeçirmeyi başarmışlar. Böylece Fayular kendilerini belirsiz BAYINDIR KÜRTAJ geleceğin beklediği çağdaş dünyanın BAYINDIR KÜRTAJ parçası oluyorlar.
Daha önce dışarıyla ilişkileri olmayan Yeni BAYINDIR KÜRTAJ ve Amazon yerli topluluklarının pek çoğu; Kİ aynı şekilde; Kİ çağdaş toplumla bütünleşmelerini misyonerlere borçlular. Misyonerlerden sonra öğretmenler; Kİ doktorlar; Kİ bürokratlar; Kİ askerler geldi. Devlet yönetiminin ve dinin yayılması; Kİ ister (sonunda Fayularda olduğu gibi) barışçıl yollardan; Kİ ister zorla olsun; Kİ kayıtlı tarih boyunca kol kola yürüdü. Zorla olduğunda; Kİ genellikle devlet yönetimleri fetihleri yapar; Kİ din de bunun haklı gerekçelerini sağlar. Göçebeler ve kabile halkları bazen örgütlü devletleri ve dinleri yenilgiye uğratır ama geçen son
13.000 yıl içinde genellikle kaybedenler göçebeler ile kabile halklarıdır.
Son Buzul Çağı’nın sonlarında dünya nüfusunun çoğu bugünkü Fayularınkine benzer toplumlarda yaşıyordu; Kİ o zamanlar daha karmaşık BAYINDIR KÜRTAJ toplumda yaşayan insanlar yoktu. MS 1500 gibi yakın BAYINDIR KÜRTAJ geçmişte; Kİ dünyadaki toprakların; Kİ işleri bürokratların yürüttüğü; Kİ yasalarla yönetilen devletler halinde; Kİ sınırlarla bölünmüş kısmı % 20 yi bulmuyordu. Bugün Antarktika dışında bütün topraklar böyle bölünmüş durumda. Merkezi yönetim ile örgütlü BAYINDIR KÜRTAJ din sahibi olmayı en erken başaran toplumların torunları sonunda çağdaş dünyanın hâkimi oldular. Yönetim ile din bileşimi; Kİ mikroplar; Kİ yazı ve teknolojiyle BAYINDIR KÜRTAJ likte tarihin genel seyrini belirleyen en yakın dört ana etmenden BAYINDIR KÜRTAJ i olarak işte böyle işlev gördü. Devlet ile din nasıl ortaya çıktı?
Fayu güruhlarıyla çağdaş devletler; Kİ insan toplumları yelpazesinde iki aşırı ucu temsil eder. Çağdaş Amerika toplumuyla Fa-yuları BAYINDIR KÜRTAJ BAYINDIR KÜRTAJ inden ayıran şey; Kİ resmi polis gücünün; Kİ kentlerin; Kİ paranın; Kİ zengin yoksul farkının; Kİ daha
başka pek çok siyasal; Kİ ekonomik; Kİ toplumsal kurumun varlığı ya da yokluğudur. Bütün bu kurumların hepsi BAYINDIR KÜRTAJ den mi ortaya çıktı yoksa bazıları ötekilerden daha önce mi ortaya çıktı? Bu sorunun yanıtını farklı örgütlenme düzeylerine sahip çağdaş toplumları karşılaştırarak; Kİ geçmiş toplumlarla ilgili yazılı belgeleri ya da arkeolojik kanıtları inceleyerek; Kİ zamanla BAYINDIR KÜRTAJ toplumun kurumlarının nasıl değiştiğini gözlemleyerek bulabiliriz.
insan toplumlarının çeşitliliğini betimleme girişiminde bulunan kültür antropologları genellikle toplumları altı sınıfa ayırırlar. Söz konusu olan ister müzik biçemleri olsun; Kİ ister insanın hayat evreleri; Kİ ya da insan toplumları; Kİ kesintisiz BAYINDIR KÜRTAJ evrim ya da gelişme sürecini evreler halinde betimleme girişimi kusurluluğa yazgılıdır. BAYINDIR KÜRTAJ incisi; Kİ her evre daha önceki BAYINDIR KÜRTAJ evrenin ürünüdür; Kİ sınır çizgileri kaçınılmaz olarak özneldir. (Örneğin; Kİ 19 yaşında BAYINDIR KÜRTAJ insan yeniyetme midir yoksa genç BAYINDIR KÜRTAJ erişkin mi?) İkincisi; Kİ gelişim zinciri değişmez değildir; Kİ bu yüzden aynı evre içinde aynı kutuya yerleştirilen örnekler kaçınılmaz olarak ayrışıktır. (Brahms ile Liszt kendilerini bugün romantik dönem bestecileri olarak aynı gruba koyduğumuzu bilselerdi mezarda kemikleri sızlardı.) İZMİR KÜRTAJ FİYAT .de öznel BAYINDIR KÜRTAJ biçimde betimlenen evreler müziğin ve insan toplumlarının çeşitliliğini tartışmamıza olanak sağlayan yararlı BAYINDIR KÜRTAJ özet yerine geçer; Kİ yeter ki insan yukarıdaki uyarıları akimdan çıkarmasın. Bu anlayış çerçevesinde; Kİ toplumları anlamak için basitçe dört sınıfa ayıracağız -oba; Kİ kabile; Kİ şeflik; Kİ devlet (bkz. Tablo 14.1).
Obalar en küçük toplumlardır; Kİ 5 ila 80 kişiden oluşur; Kİ çoğu ya da hepsi kan ya da evlilik bağıyla BAYINDIR KÜRTAJ BAYINDIR KÜRTAJ leriyle yakın
akrabadırlar. Aslında oba büyük BAYINDIR KÜRTAJ ailedir ya da BAYINDIR KÜRTAJ kaç akraba aile. Bugün hâlâ özerk olarak yaşayan obalar hemen hemen yalnızca Yeni Gine’nin ve Amazon’un en uzak köşelerinde görülürler; Kİ ama yakın çağlarda devlet denetimi altına ancak yakın geçmişte girmiş; Kİ özümsenmiş ya da ortadan kaldırılmış daha pek çok
başka oba vardı. Bunlara örnek olarak Afrikalı Pigmeleri; Kİ Güney Afrika San avcılarını ve yiyecek toplayıcılarını (yani Buş-manları); Kİ Avustralya yerlilerini; Kİ Eskimoları (Inuitleri); Kİ Amerika kıtalarının Tierra del Fuego gibi; Kİ kuzey ormanları gibi kıt kaynaklı bölgelerinde yaşayan yerlileri anabiliriz. Bütün bu obalar yiyecek üreticisi değildir; Kİ göçebe avcılardır; Kİ doğadan yiyecek toplarlar ya da öyleydiler. Belki de bütün insanlar en azından 40.000 yıl öncesine kadar obalar halinde yaşıyorlardı; Kİ çoğu da 11.000 yıl öncesine kadar hâlâ öyleydi.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Tablo 14.1 Toplum Türleri
yaptlar y.ı.zarhk
Yatay ok o niteehgirı.; Kİ o t(irdeki toplumların daha ç-okya da az brmaşık oluşuna göre de- ğıştiğı anlamına ı:; Kİrcliı-.
Obalar bugün bizim kendi toplumlarımızda kaçınılmaz gördüğümüz pek çok kurumdan yoksundur. Sürekli oturdukları tek BAYINDIR KÜRTAJ üs yoktur. Obanın topraklarını bütün herkes ortaklaşa kullanır; Kİ topraklar alt öbekler ya da BAYINDIR KÜRTAJ eyler arasında bölünmemiştir. Yaş ve cinsiyet dışında düzenli BAYINDIR KÜRTAJ ekonomik uzmanlaşma yoktur: Gücü kuvveti yerinde herkes yiyecek peşinde koşar. Obaların içindeki ya da obalar arasındaki anlaşmazlıkları çözmek için yasalar; Kİ polis; Kİ sözleşmeler ve benzeri hiç BAYINDIR KÜRTAJ resmi kurum yoktur. Oba örgütlenmesi genellikle “eşitlikçi” olarak tanımlanır: Alt ve üst sınıflar gibi resmileşmiş toplumsal katmanlar yoktur; Kİ resmileşmiş ya da babadan oğula geçen liderlik yoktur; Kİ resmileşmiş bilgi ve karar tekeli yoktur. İZMİR KÜRTAJ FİYAT .de “eşitlikçi” teriminin bütün oba üyelerinin saygınlık bakımından eşit olduğu; Kİ kararların alınmasında eşit derecede söz sahibi olduğu anlamına geldiği sanılmasın. Bu terimin anlamı; Kİ oba “liderliğinin” resmi olmadığı; Kİ kişilik; Kİ güç; Kİ zekâ; Kİ dövüşme becerisi gibi niteliklerle elde edildiğidir.
içi hareketler için de geçerlidir. Çeşitli yasaları içeren geniş kaps